Europejskie dyskusje nad polityką społeczną, w tym rodzinną, zapoczątkowano w latach 40. XX wieku. Wówczas po raz pierwszy użyto sformułowania polityka rodzinna. Od tego czasu powstało wiele jej definicji. Tradycyjnie zorientowana była przede wszystkim na rodzinę z dziećmi. Również i dziś potomstwo traktowane jest jako „najważniejsze dobro przyszłości” i stanowi kryterium dla określenia typu rodziny – podmiotu zainteresowania polityki. Obecnie coraz częściej mówi się również o potrzebie poszerzenia grona jej adresatów o starszych. Przemawiają za tym procesy starzenia się ludności i ich konsekwencje dla funkcjonowania rodziny.
Wciąż można się dziś spotkać, chociaż coraz rzadziej, z wątpliwościami co do potrzeby prowadzenia tego typu polityki. Nie można jednak zapominać o roli rodziny, w której przychodzimy na świat i wzrastamy. Zmiany wewnątrz niej, jej funkcji, relacji z innymi instytucjami mają wpływ na całe społeczeństwo. Nic dziwnego, że jesteśmy zainteresowani losami rodzin w ogóle. Przejawem owej troski jest właśnie tworzenie polityki rodzinnej.
KTO JEST ODPOWIEDZIALNY ZA RODZINĘ?
Narodowa polityka rodzinna kształtuje się pod wpływem uwarunkowań demograficznych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych charakterystycznych dla danego kraju. Wpisuje się, jako polityka społeczna, w konkretny model welfare state. Gøsta Esping Andersen, biorąc jako kryterium dominujący podmiot odpowiedzialny za społeczny porządek – rynek, rodzinę (jednostki), państwo – podzielił modele na: liberalny, konserwatywny i socjaldemokratyczny. Często dodaje się do tej klasyfikacji model „południowoeuropejski”. Wymieńmy pokrótce, co je charakteryzuje.
W modelu liberalnym państwo ingeruje w życie obywateli w ograniczonym stopniu. W polityce rodzinnej zakłada się zatem, że posiadanie dzieci jest prywatną sprawą rodziców. Podejście konserwatywne kładzie nacisk na odpowiedzialność rodziny (familiaryzm) przy jednoczesnej silnej regulacji ze strony państwa. Model utrzymuje tradycyjny cel, jakim jest idea, że to mężczyzna jest głównym żywicielem rodziny i to przede wszystkim on powinien być wspierany przez społeczeństwo. W modelu socjaldemokratycznym decydującą rolę odgrywa państwo. Szczodre świadczenia społeczne dla wszystkich są połączone z polityką aktywizacji zawodowej zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Towarzyszy temu wysoki poziom usług dla dzieci i rodziców, co zmniejsza wyłączną odpowiedzialność tych ostatnich za sprawowanie opieki oraz daje im możliwość godzenia pracy z życiem rodzinnym. Model południowoeuropejski cechuje silny familiaryzm ukierunkowany na ochronę tradycyjnego modelu rodziny, podtrzymanie silnych więzi rodzinnych, tak by jej członkowie mieli zapewnioną opiekę i pomoc finansową. W ten sposób zmniejsza się zakres odpowiedzialności państwa i w efekcie rozwiązania na rzecz rodziny stają się niepotrzebne.
