Śledząc doniesienia na temat głodu i niedożywienia na świecie można odnieść wrażenie, że walka z tym problemem była zawsze skazana na niepowodzenie. Kiedy jednak przeanalizujemy dane z ostatnich dziesięcioleci okaże się, że od lat 70. do 90. XX w. ceny surowców rolnych sukcesywnie spadały, podobnie jak liczba ludzi głodujących. Późniejsze lata pokazały, że mimo dalszego rozwoju technologicznego w rolnictwie, przetwórstwie i dystrybucji żywności, pozytywnego trendu nie udało się utrzymać. Jakie czynniki kształtują dziś sytuację na ryku żywności? Czy można odtworzyć tendencje sprzed 20-30 lat?
Bezpieczeństwo żywnościowe w teorii
Mimo że łatwo domyślić się, co oznacza termin „bezpieczeństwo żywnościowe”, jego definicja nie zawsze była oczywista i wiele razy ulegała modyfikacjom. W słowniku pojęć społeczno-ekonomicznych określenie to pojawiło się dopiero w połowie lat 70. XX w., co nie oznacza, że koncepcja bezpieczeństwa żywnościowego nie była wykorzystywana wcześniej. Występowała jednak głównie w kontekście militarnym i odnosiła się do prób ekonomicznego i politycznego uniezależnienia państw podczas konfliktów.
W ostatnich dziesięcioleciach XX w. termin ten ewoluował wraz z wiedzą na temat ekonomicznych aspektów głodu, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w ilości formułowanych definicji, podkreślających różne jego wymiary, oraz zmianach podejścia do kwestii niedożywienia w ramach międzynarodowej czy krajowej polityki gospodarczej. Czego dotyczyły te zmiany? Początkowo w dyskusjach na temat problemu głodu koncentrowano się na podaży żywności i podkreślano konieczność produkcji odpowiedniej ilości pożywienia. Dlatego też pierwsza oficjalna definicja bezpieczeństwa żywnościowego sformułowana podczas Światowej Konferencji Żywnościowej w 1974 r. mówiła, że „bezpieczeństwo żywnościowe to dostępność w każdym czasie odpowiedniej podaży podstawowych produktów żywnościowych, aby zaspokoić stale rosnącą konsumpcję oraz przeciwdziałać fluktuacjom wielkości produkcji oraz cen”. W latach 80. zaczęto uwzględniać również stronę popytową bezpieczeństwa żywnościowego, rozumianą jako zapewnienie ekonomicznego dostępu do żywności. Innymi słowy, dostrzeżono, że fizyczne istnienie żywności nie zawsze idzie w parze z możliwością jej nabycia przez wszystkich ludzi. Z kolei w latach 90. uwzględniono także kwestię żywności bezpiecznej i wpisano do definicji fragment mówiący o zdrowym i aktywnym trybie życia. Na Światowym Szczycie Żywnościowym FAO w 1996 r. przyjęto, że „bezpieczeństwo żywnościowe, na poziomie pojedynczego człowieka, gospodarstwa domowego, narodowym, regionalnym i globalnym, jest osiągnięte wtedy, kiedy wszyscy ludzie cały czas mają fizyczny i ekonomiczny dostęp do bezpiecznej i pożywnej żywności wystarczającej do zaspokojenia ich potrzeb żywieniowych oraz preferencji dla aktywnego i zdrowego życia”. Tak więc ostatecznie uznano, że w dyskusjach o zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego należy pamiętać o trzech jego wymiarach: aspekcie fizycznym (podaż żywności), ekonomicznym (dostęp ekonomiczny) oraz jakościowym (żywność bezpieczna).
