Klasyczne podręczniki prawa międzynarodowego dzielone były na dwa działy: prawo pokoju oraz prawo wojny. Odzwierciedlało to przekonanie o istnieniu dwóch porządków w stosunkach pomiędzy państwami – ich relacje układały się zależnie od tego, który z tych dwóch porządków między nimi występował. Wojna, jakkolwiek potępiana, do XX w. pozostawała legalnym środkiem na rozstrzygnięcie sporów między państwami. Dopiero regulacje po II wojnie światowej (Karta Narodów Zjednoczonych) przyniosły prawne potępienie wojny i wprowadziły zakaz agresji zbrojnej. Początek XXI w. odsłonił jednak nowe oblicze znanych zjawisk. Po ataku z 11 września 2001 r. Stany Zjednoczone odpowiedziały deklaracją wojny przeciwko terroryzmowi. Wojnę tę było łatwo rozpocząć, trudniej zakończyć: nieprzyjacielem stało się już nie państwo, ale jednostki, terroryści, którzy łatwo mogli zmienić ojczyznę. W walce z przeciwnikiem w warunkach asymetrii sił i środków okazało się, że państwa zaczęły się odwoływać do historycznego arsenału środków, nawet tego wątpliwego moralnie i prawnie. Państwa demokratyczne też się go nie wyrzekły, realizując naczelną zasadę sformułowaną przez Cycerona: salus rei publicae suprema lex esto – „dobro republiki najwyższym prawem”. Powrócił temat dopuszczalności tortur, pozaprawnego przetrzymywania osób uważanych za terrorystów, ograniczenia swobód obywatelskich, ukrytych więzień oraz fizycznej eliminacji osób uznanych za niebezpieczne.
Co to właściwie znaczy, że nie ma wojny? Nie wystarczy zatrzymać się na tym efektownie brzmiącym pytaniu, trzeba je doprecyzować: jakiej wojny nie ma? Aby wyjaśnić i przybliżyć ten problem, warto najpierw sięgnąć do klasycznych definicji. Jeśli cofniemy się w przeszłość i spróbujemy prześledzić, jak dawniej definiowana była „wojna”, to okaże się, że istnieje kilka definicji, które wracają w różnych odsłonach, czasem jedynie lekko zmienione. Natomiast ujęcie istoty problemu jest podobne. Pomijając rozważania Platona, Arystotelesa, Demokryta, można sięgnąć od razu do Cycerona, który uznawał za wojnę jedynie takie sytuacje, kiedy w sporze między stronami występowało zjawisko przemocy zbrojnej. To bardzo krótkie oraz jasne ujęcie. Później do tego stwierdzenia nawiąże także Grocjusz, a następnie pewien aspekt rozszerzający tę definicję wprowadzi Hegel, który będzie traktował wojnę jako część polityki, a armię w rękach państwa jako narzędzie powołane do obrony interesów narodowych.
Do czasu zakończenia I wojny światowej do pełnego zrozumienia istoty pojęcia wystarczała definicja Clausewitza sprzed 1827 r.: wojna jest czynem politycznym, ciągiem stosunków wyrażających się w akcie przemocy, mających na celu doprowadzanie sił zbrojnych przeciwnika do stanu, w którym nie będą one zdolne do dalszej walki. Tutaj został wprowadzony pewien element czasowy oraz prawny, który znalazł swoje rozwinięcie również w definicji słownikowej. Przed wojną w słowniku języka polskiego „wojna” definiowana była jako okres walk między dwoma państwami, od zerwania stosunków politycznych do zawarcia pokoju. Współcześnie w literaturze przedmiotu przez pojęcie „wojny” większość autorów rozumie stan faktyczny czy też zjawisko społeczne polegające na regulowaniu sporów lub realizowaniu celów politycznych na drodze zastosowania przemocy w postaci siły zbrojnej. Definiuje się ją także jako konflikt pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego połączony z użyciem siły, w wyniku którego prawa obowiązujące w czasie pokoju zostają zastąpione przez prawo wojenne. Jako stan wojny określa się natomiast stan prawny istniejący pomiędzy państwami, w którym uznaje się istnienie wojny, mający swoje skutki także w sferze prawa wewnętrznego. Na wojnę składa się zatem suma konfliktów, sił zbrojnych, nastrojów społecznych, warunków ekonomicznych, zasad prawnych, kultur narodowych. Na gruncie prawnym próbę definicji podjął trybunał międzynarodowy. Rozszerzył przy tym wąskie znaczenie wojny jako konfliktu między państwami, odwołując się do szerszego pojęcia „konfliktu zbrojnego”. Definicja ta posłużyła do stwierdzenia, że prawo humanitarne znajduje zastosowanie w przypadku każdego konfliktu zbrojnego.
