Miesięcznik Znak

nr787

Jacek Dehnel

Fotoplastikony

W Stacji: Literatura prezentujemy „Fotoplastikony”. Tekst do przeczytania w papierowym wydaniu miesięcznika „Znak”.

Janusz Poniewierski

Dzień gniewu

Kościół w Polsce ma z wolnością ogromny problem. On się jej boi. Często działa tak, jakby wolał człowieka przymusić do trwania na drodze ku dobru, aniżeli dać mu wolny wybór.

Katarzyna Bik

Malarka dusz

Była jedną z najbardziej utalentowanych, wnikliwych i pracowitych portrecistek w historii sztuki. Ale, jak pisała Daniela Pizzagalli w książce Sofonisba. Pierwsza dama malarstwa, „pamięć o niej stopniowo zanikła, gdyż pozostała ona zjawiskiem wyjątkowym, a więc oderwanym od wielkich nurtów kulturalnych”.

Filip Springer

Za duży świat

Podejrzewałem, że on jest zbyt ogromny, ale jakoś nie manifestowałem się z tą myślą.

Joanna Guszta

Jak uśmiech stał się znakiem

Kiedy w 2011 r. archeolodzy pod kierownictwem Nicolò Marchettiego skończyli składać fragmenty znalezionego w Turcji hetyckiego garnuszka z ok. 1700 r. p.n.e., odkryli, że garnek się uśmiecha. Znalezisko okazało się najstarszym obiektem z symbolicznym wizerunkiem uśmiechu w historii.

Olga Gitkiewicz

Gniew kobiet

Szantażowano je wyrzuceniem z pracy i z fabrycznych mieszkań, ale się nie ugięły. Mało tego: w kilka dni zatrzymały całą fabrykę. To był pierwszy powszechny strajk robotników w Królestwie Polskim.

Georgina Gryboś-Szczepanik

Pomijanie

Ester Singer Kreitman, pierwsza żydowska feministka, pisarka tworząca w cieniu swojego słynnego brata noblisty, opisuje patriarchalny świat, przed którym chcemy ocalić nasze córki, wnuczki i kolejne pokolenia kobiet.

Wojciech Bonowicz

Moi, mistrzowie: Agnieszka Wolny-Hamkało

Na 20. rocznicę książkowego debiutu Agnieszka Wolny-Hamkało doczekała się świetnego wyboru swoich wierszy.

Ilona Klimek-Gabryś

Dotknąć świata

Choć nagrodzony Pulitzerem tomik Be With został wydany w 2018 r. i dotyczy przede wszystkim doświadczenia żałoby, która dotknęła amerykańskiego poetę Forresta Gandera po śmierci żony Carolyne Wright, a także zmagającej się z chorobą Alzheimera matki, to czytany w 2020 r. staje się nadzwyczaj aktualny i potrzebny.

Weronika Rzeżutka, Bartosz Wróblewski

Jak dzieci rodziców na polskość namawiały

Do Uzbekistanu wyjechali lub zostali zesłani ich przodkowie. W ZSRR ukrywali swoje pochodzenie, na wszelki wypadek nie uczyli dzieci i wnuków polskiego. Dziś młodzi Uzbecy odkrywają swoje korzenie i wracają do ojczyzny pradziadków. Uczą się polskości, by potem przekazać ją swoim rodzicom.

Agnieszka Dziedzic

Służba jest rodzaju żeńskiego

Książka Grzegorza Kaliciaka ma formę wielogłosu, na który składają się wypowiedzi 11 Polek służących w armii na najróżniejszych stanowiskach.

Mateusz Burzyk

Nikaj

XX-wieczne dzieje Śląska stanowią w książce Rokity tło dla opowieści o losach jego rodziny. Albo odwrotnie: bardziej prywatne wątki pozwalają ukazać doniosłość historycznych przemian, przecinających życie konkretnych bohaterów i ich bliskich.

Michał Matlak

Czułe punkty Francji

Jeszcze przed brutalnym zabójstwem Samuela Paty’ego przez nastoletniego islamistę Emmanuel Macron udał się na paryskie przedmieście, by wygłosić programowe przemówienie o walce z muzułmańskim separatyzmem. Jak będzie wyglądać nowe wcielenie francuskiej zasady laickości?

Kamila Dzika-Jurek

Bliki

Już w pierwszej scenie otwierającej nowy tom opowiadań Talita Pawła Huellego, kiedy bohaterka użyje słów: „zakluczyć drzwi”, zorientujemy się, że oto właśnie przekroczyliśmy próg innego. Jednocześnie nie będzie to świat zupełnie obcy – lecz jedynie zapomniany i zdarty do fundamentów w katastrofach dziejowych.

Michał Jędrzejek

Wiele ateizmów

Diagoras z Melos, grecki poeta z V w. p.n.e., miałby być pierwszym znanym nam ateistą. Według jednych autorów jego niewiara wynikała z powodów poznawczych (Diagoras był uczniem atomisty Demokryta), według innych – z moralnych (pomyślność, jaką cieszą się źli ludzie, uważał za argument przeciw istnieniu Bożej sprawiedliwości).

Aleksandra Byrska

Ostrość widzenia

Misterium i maniery Flannery O’Connor to zbiór esejów: gościnnych wykładów na uczelniach i sympozjach, artykułów przesłanych do gazet, recenzji i tekstów niepublikowanych, które zebrane i opracowane przez Sally i Roberta Fitzgeraldów, tworzą spójną i intrygującą całość.

Olga Drenda

Hygge kontra słowiański przykuc

„Lokalne filozofie” kojarzą się z wizją rodem z folderu turystycznego, z pokazem obyczajów dla wycieczki. Zakładają, że większość ludzi w danym miejscu żyje jednakowo i podziela podobne wartości. Trochę tak, jakbyśmy próbowali wylewność i gościnność starszej daty Podlasiaków zaprojektować na całe polskie społeczeństwo.

Mateusz Burzyk

Aż chce się więcej

Do niewątpliwych zasług Dariusza Rosiaka i Wydawnictwa Mando należy nadspodziewanie szybkie przygotowanie biografii Zygmunta Baumana. Ukazała się ona niecałe trzy lata po śmierci słynnego socjologa. Mam jednak nadzieję, że nie będzie to biografia ostatnia.

Inne planety

Auschwitz-Birkenau i zamtuz dla żołnierzy gdzieś nad mroźnym Sanem jako inne planety. Ludzie biegający wokół dymiących wciąż krematoriów jako Marsjanie. „Nic z tego. Byłam na planecie Ziemia” – myśli 15-letnia Hanka Kauders, prostytutka w burdelu polowym, główna bohaterka książki Arnošta Lustiga.

Piotr Oleksy

Śmierć i pamięć

Siergiej Lebiediew do przeszłości kraju podchodzi nie jako odkrywca kolejnych sensacji, manifestujący swą moralną wyższość, lecz jako wrażliwy i przygnieciony ciężarem tego fatum członek wspólnoty.

Artur Madaliński

Cudze smakują lepiej

Sporo w Cudzych słowach relacji. Są to relacje co najmniej dwuznaczne, bo nowa książka Wita Szostaka ufundowana jest na semantycznym potencjale słowa, którego sens wyznaczają takie pojęcia, jak opis, charakterystyka, przekaz, związek czy korelacja.

z Władysławem Stróżewskim rozmawia Michał Jędrzejek

Światłocień

W rozpatrywaniu samego siebie trzeba zachować ostrożność, aby uniknąć tak megalomanii, jak i nadmiernego autokrytycyzmu. Zawsze jest jakiś światłocień.

Piotr Kosiewski

Raport z Polski

W ciągu trzech i pół roku Dyba Lach (Katarzyna Dybowska) i Adam Lach przejechali 16 tys. km. Przeprowadzili ponad 70 rozmów. Podróż zakończyli na początku 2020 r. Właśnie pojawiały się informacje o dotarciu do Europy wirusa SARS-CoV-2. Kilka miesięcy później jako Dyba & Lach wydali książkę fotograficzną Rewizje stanowiącą portret Polski ostatnich lat.

Krzysztof Wołodźko

Prosument w fabryce sieci

To, co u swoich początków w Dolinie Krzemowej było posthippisowską obietnicą wolnościowego, anarchokapitalistycznego społeczeństwa, stało się w ciągu kilku dekad polem bezwzględnej eksploatacji i zażartej konkurencji o coraz potężniejsze zyski i coraz bardziej globalnego, ujednoliconego za pomocą „niewinnych aplikacji” prosumenta, który siedząc w domu i trzymając w ręku iPhone’a klika dla zysków sieciowych fabryk.

z Pierrem Hadotem rozmawia Martin Legros

Przeżywać każdą chwilę, jak gdyby była pierwsza i ostatnia

Ideą Hadota było przywrócenie filozofii jej starożytnej roli – miała przede wszystkim kształtować życiową postawę. Odpowiedzi na trzy poniższe pytania, pozwalają zobaczyć, na czym polegał ten zamysł.

Edgar Cabanas, Eva Illouz

Ucieczka do wewnętrznej twierdzy?

Mindfulness to dziś oczko w głowie wszystkich „specjalistów od szczęścia”, z wyznawcami psychologii pozytywnej na czele. Bez wątpienia dobrze komponuje się z neoliberalną teorią szczęścia, która w samodoskonaleniu, obsesyjnej trosce o umysł i ciało, widzi moralny imperatyw i ekonomiczny atut.

Pierre Hadot

Zachwycenia

Książki, które na mnie oddziałały, wyrażały to, co odczuwałem sam w sposób mglisty, wypowiadały lepiej ode mnie to, co sam chciałbym powiedzieć.

Piotr Oczko

Pocztówka z Mokum

Ponad połowa holenderskich Żydów mieszkała w Amsterdamie, przez co miasto zaczęto nazywać „Jerozolimą Zachodu”. Sami Żydzi mówili jednak „Mokum” – słowo to oznacza w jidysz bezpieczną przystań.

Timothy Snyder

Szpitalne zapiski o wolności

Gdybym zmarł, moja śmierć byłaby aż nazbyt typowa – trafiłbym do ponurych statystyk. Zbyt wielu Amerykanów niepotrzebnie straciło życie w pierwszych miesiącach 2020 r.

z Januszem Czapińskim rozmawia Elżbieta Kot

Kołowrotek szczęścia

Gdy zbadano zwycięzców loterii i sparaliżowane ofiary wypadków samochodowych, okazało się, że już po kilku miesiącach od tych wydarzeń ich poziom zadowolenia z życia wracał niemal do poprzedniego stanu. Niezależnie od okoliczności możemy zachować równowagę ducha i przynajmniej umiarkowane poczucie szczęścia.