6 lutego 2017 r.
Dwadzieścia osiem lat temu w tym dniu otworzono obrady Okrągłego Stołu, rozpoczynając nowy rozdział historii, uwieńczony III Rzeczpospolitą. Tak wyraziście pojawia mi się nowy sens starości: to ona daje prawo przypomnienia, że jeszcze żyją świadkowie. Między przywoływaniem przeszłości z jakiegokolwiek powodu a odwołaniem się do własnej pamięci i obecności jest przepaść. Starość ma rangę i prawo obecności, mimo wszystkich różnic między żyjącymi pokoleniami. I to przecież zawsze tak było w historii, czy panował uroczysty i sztywny rytm konserwatywny, w którym ciągle spogląda się wstecz, czy też wszystko przesłaniał pęd do zmian, destrukcyjny lub twórczy. Żadna wiarygodność gorliwego szperacza w archiwach, żadna werbalna lub uczuciowa wzniosłość patriotyzmu późno urodzonych nie przyniesie tego, co zwyczajne świadectwo, choćby przyjmowane z nieufnością. Olbrzymia waga pontyfikatu św. Jana Pawła II najmocniej przemówiła do nas właśnie jako świadectwo. On sam potwierdzał to wielokrotnie i z ogromnym osobistym wzruszeniem.
Może dlatego tak bardzo poruszają i te jego słowa wypowiedziane podczas pielgrzymki w roku 1999 w Sejmie III RP. „Demokracja bez wartości łatwo się przemienia w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm”. Wielu z nas myślało, że to jest nawiązanie i osąd niedawnej epoki zamkniętej II wojną światową, gdy tymczasem może to być także ostrzeżenie przed świadectwem pozornym. Słownik patetyczno-życzeniowy ideologicznych konstruktorów sięga zmian dotyczących najgłębszych treści osobistych i społecznych. Wtedy brzmi wzniośle i pięknie, ale przeczy samemu sobie. Upragnione zmiany mogą się okazać jawnie sprzeczne z rzeczywistym dobrem i prawdą, ale nie tracą swojej rzekomej prawdziwości, broniąc się czymś, czego już nikt nie nazwie jawnie kłamstwem, chociaż nim jest. I nikt wtedy nie przyzna się do swoich prawdziwych, mało chwalebnych intencji, tym bardziej gdy intencje te nie są uświadamiane i nazwane po imieniu.
Wtedy wszystko pozostaje w rękach świadków i tych, którym świadkowie przekazali, co najlepsze, symbolicznie, tak jak u Norwida: „syn – minie pismo, lecz ty wspomnisz, wnuku”. Jak długo mamy w swojej wspólnocie ten kapitał świadectwa, jest ciągle naszym prawem widzieć przyszłość nie w sensie zagrożenia, lecz także optymistycznie.
7 lutego 2017 r.
Jan Paweł II patronujący naszej epoce wiele razy dokonywał oceny przełomu epok i dzisiejszej perspektywy. Są w tej ocenie nuty bardzo surowe i pesymistyczne, a nawet nawołujące do sprzeciwu i odrzucenia. Nie od dziś pytamy, jak je rozumieć.
Teraz sięgnijmy trochę wstecz, do okresu Bożego Narodzenia. Przywołaliśmy wtedy z oburzeniem przykład jednego z krajów Unii Europejskiej, gdzie w imię świeckości państwa wydano oficjalne zezwolenie na mnożenie szopek w różnych przestrzeniach kultury, byleby nie były to szopki „religijne”. Wszyscy widzimy coraz szersze uderzanie świeckości w cały czas adwentowy. Już kilka tygodni wcześniej rozbłyskują symbole świąt. Wszystko: od oczekiwania po spełnienie nocy bożonarodzeniowej, staje się tylko elementem dekoracyjnym, ofertą uwieńczoną sukcesem marketingu. A wtedy również symbol gwiazdki przestaje być tajemnicą, w którą wchodzimy z onieśmieleniem, wdzięcznością i pokorą. Może to oburzać i gorszyć.
