fbpx
667 - spis treści

667 – spis treści

OD REDAKCJI

Robert M. Rynkowski

Teologia spotkania i dialogu

Teologia nie może być dzisiaj tajemną wiedzą albo monologiem uczonych w Piśmie. Jeśli ma w ogóle istnieć, to tylko jako rozmowa na temat spotkania człowieka z Bogiem. Rozmowa, która obejmuje wszystkich teologów, i profesjonalnych, i amatorów, i która zostawia miejsce dla samego Boga.

Aleksander Hall

Zły klimat politycznej jesieni

Wydarzenia października potwierdziły, że w naszej polityce w dalszym ciągu panuje niedobry klimat. W dwudziestym pierwszym roku naszej niepodległej państwowości doszło do pierwszej zbrodni, motywowanej polityczną nienawiścią. W łódzkim biurze poselskim Prawa i Sprawiedliwości został zastrzelony Marek Rosiak, działacz tego ugrupowania, a inny działacz i pracownik biura został ciężko ranny.

Krystyna Kurczab-Redlich

Miedwiediew, Chodorkowski i my

Cieszyć się przykazano: prezydent Federacji Rosyjskiej z oficjalną wizytą w Warszawie. Stwierdzenie, iż robi to dopiero w trzecim roku sprawowania urzędu i raczej dla rosyjskiego, niż polskiego interesu uchodzi za mało taktowne. Interes Rosji polega między innymi na tym, byśmy się jej nie pętali pod nogami na salonach unijnych, komplikując budowę Gazociągu Północnego.

Dobrosław Kot

Świętowania

Betlejemska szopka pozostaje na obrzeżach wieczerzy wigilijnej, podobnie jak narodziny Jezusa dokonały się na obrzeżach miasta Betlejem. Wcielenie zastaje nas niegotowymi. Niegotowa była Maria w chwili Zwiastowania, niegotowy był Józef, kiedy dowiedział się o tej sprawie. W gruncie rzeczy zasiadający do wigilijnej wieczerzy Polacy, wierzący i oczekujący na Wcielenie, powtarzają w swoim rycie ten właśnie mityczny scenariusz: bycia niegotowymi wobec tajemnicy.

z Bartłomiejem Dobroczyńskim rozmawia Dominika Kozłowska, Łukasz Tischner

Odnawianie tożsamości

Dla człowieka religijnego święta to radykalne odnowienie swojej tożsamości. Nie chodzi tu jednak tylko o tożsamość indywidualną. Chrześcijaństwo w pewnym sensie zakłada tożsamość człowieka na poziomie całej ludzkości: aby nie było Greka, Żyda, poganina. A ostatecznie zakłada nawet tożsamość niemal absolutną, bo mówi: aby Bóg był „wszystkim we wszystkich”. To oznacza, że w pewnym sensie, w ramach tego świętowania, mamy nieomal niewykonalne, ale bardzo piękne i pociągające zadanie – ustabilizowanie, odnowienie, zasilenie siłami życiowymi tożsamości na poziomie wszystkiego.

Agnieszka Godfrejów-Tarnogórska

W oczekiwaniu na niewiarygodne

Od tysięcy lat Żydzi trwają w wiernym oczekiwaniu na Mesjasza, które jest głównym składnikiem ich wiary. A czym jest oczekiwanie dla współczesnego chrześcijanina?

Northrop Frye

Skok w ciemność

Prawdziwym miejscem spotkania chrześcijaństwa i reszty świata, miejscem symbolizowanym przez Boże Narodzenie jest nadzieja. Nadzieja bez miłości nie daje owoców, podobnie jak wiara bez nadziei prowadzi do nietolerancji. Ale to nadzieja oddziela tych, którzy widzą skok w ciemność jako koniec rzeczy, od tych, którzy postrzegają go jako nowy początek.

Wit Szostak

Chochoły: Wigilia (fragment)

Rozmowy wygasały. Ci, co zamilkli, gestami uspokajali innych. Wreszcie zrobiło się cicho i wszyscy znieruchomieli, zgodnie zwracając głowy w jednym kierunku. Rodziło się zgromadzenie. W rogu sali kolumnowej stał wuj Tomasz, wyprostowany, szczupły, wodzący niewidzącym wzrokiem tuż ponad naszymi głowami, jakby oczekiwał naszych twarzy wyżej, jakbyśmy w jego oczach ślepca przewyższali samych siebie. Rośliśmy pod tym spojrzeniem, stawaliśmy na palcach, wbijaliśmy się w niezasłużoną dumę.

Joanna Bątkiewicz-Brożek

Egzamin z in vitro

Bez względu na wynik problem dotyczący moralnych aspektów sztucznej prokreacji nie zniknie z publicznej debaty. Z perspektywy chrześcijańskiej in vitro, oprócz społecznych i politycznych racji, pozostanie jednym z egzystencjalnych doświadczeń w odniesieniu do wiary i do Boga.

Andrzej Szczeklik

Narodziny, śmierć i medycyna

W obliczu osiągnięć współczesnej genetyki nie sposób zatem twierdzić, że zarodek staje się człowiekiem dopiero po upływie tygodnia czy też pięciu tygodni od chwili poczęcia. Zarodek po pięciu tygodniach nie będzie bardziej człowiekiem, ponieważ jest nim już w chwili poczęcia.

Andrzej Zoll

Prawo wobec narodzin, życia i śmierci

Episkopat atakuje metodę zapłodnienia in vitro, ponieważ uważa, że sama ta procedura jest moralnie niedopuszczalna. Moim zdaniem jest to jednak sprawa etyki, która powinna zostać rozstrzygnięta w sumieniu konkretnej osoby. Czy z tego powodu, że jestem katolikiem i zgadzam się z nauką Kościoła, powinienem uznać tę metodę za naganną moralnie?

Arkadiusz Stempin

Der Kniefall von Warschau

Przed 40 laty kanclerz „rewanżystowskiej” RFN Willy Brandt ku zaskoczeniu całego świata klęknął przed pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie. Tym na wskroś chrześcijańskim gestem nadał pojednaniu polsko-niemieckiemu nowy wymiar.

Tadeusz Bartoś

Wir sind Kirche

Z przykrością powiedzieć trzeba, że wiosna Kościoła zapowiadana w czasach II Soboru Watykańskiego, będąca kiedyś nadzieją wielu katolików, przeminęła szybciej, niż można się było spodziewać. Lata i jesieni wcale nie mieliśmy. Naszła nas od razu sroga i odrętwiająca zima.

Małgorzata Łukasiewicz

Po co opis

W Muzeum Techniki w Waszyngtonie można wziąć udział w eksperymencie: jedna osoba przez stosowną aparaturę głosową komunikuje drugiej, siedzącej za przepierzeniem, treść rysuneczku, który ma przed sobą; ta druga ma na podstawie tego, co usłyszała, ów rysunek odtworzyć.

Jacek Podsiadło

Szanujemy piłkę (cz. IV)

Zatem jest ulewne popołudnie trzeciego dnia lipca 1974 roku, jak by powiedział Bogusław Wołoszański. We Frankfurcie nad Menem jedenastu biało-czerwonych herosów, jedenaście pereł rzuconych przez trenera Górskiego przed niemieckie wieprze, wychodzi na boisko z tunelu czasu. Wychodzą, wychodzą i wyjść nie mogą, gdyż boisko nie przypomina boiska.

Paulina Małochleb

Albert Camus we Francji i w Polsce po latach

Pięćdziesiąta rocznica śmierci Alberta Camus, obchodzona w styczniu 2010 roku, stała się we Francji jednym z ważniejszych wydarzeń kulturalnych ostatnich lat – do dyskusji o roli i miejscu pisarza w kulturze francuskiej włączył się nawet Pałac Elizejski, proponując przeniesienie szczątków Camusa z wioseczki Lourmarin w Prowansji do Panteonu.

Anna Głąb

Stary maniak szczęścia. O Albercie Camus (1913–1960) w pięćdziesiątą rocznicę śmierci

Mijamy Gordes, a potem pniemy się krętą i wąską drogą przez stromo położoną osadę Bonnieux. Urwiste zbocza porośnięte dziką zielenią, wapienne wąwozy i kotliny, winnice i gaje oliwne skąpane w zachodzącym słońcu, przekłuwające niebo cyprysy. Wieczory są tu łagodne, a noce pełne gwiazd; to „najpiękniejsze miejsce na świecie”, gdzie w dni wiosenne trwa „istne stworzenie świata” – tak pisał o tym regionie Prowansji, francuskim „bloku ciszy”, Albert Camus, który niedaleko stąd mieszkał i znalazł swoje miejsce na wieczność.

Michał Sobelman

Francuski intelektualista o polsko-żydowskich fascynacjach

W czerwcu 1995 roku miałem okazję uczestniczyć w dwudniowym kolokwium na temat relacji polsko-żydowskich. Konferencja zatytułowana „Pamięć polska – pamięć żydowska” odbyła się w niedawno otwartym Centrum Kultury Żydowskiej na krakowskim Kazimierzu i niewątpliwie należała do najciekawszych spotkań tego rodzaju. Nie byłoby w tym zresztą nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że sympozjum to zostało zorganizowane przez Instytut Francuski w Krakowie. Kilka miesięcy wcześniej, bezpośrednio po uroczystościach z okazji 50. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau, to właśnie francuskie media oskarżały Polskę o antysemityzm.

z Patrickiem Vaughanem rozmawia Tomasz Nowak

Brzeziński a upadek komunizmu

Mijający rok przyniósł nam interesującą książkę – długo oczekiwaną biografię Zbigniewa Brzezińskiego.

z Jean-Yves Potelem rozmawia Rafał Szmytka

Pamięć polska, pamięć francuska

Od wielu lat związany jest Pan z Polską. Przez cztery lata pracował Pan w Ambasadzie Francji w Warszawie, a teraz niemal co roku organizuje szkołę letnią paryskiej fundacji Mémorial de la Shoah. Dlaczego akurat Polskę wybrał Pan na miejsce realizacji swojej kariery zawodowej?

Władysław Stróżewski

In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas

To zalecenie, przypisywane św. Augustynowi, odnosić się miało przede wszystkim do spraw wiary. Jego przesłanie jest jednak szersze, uniwersalne. Sprawdza się w różnych dziedzinach, także w polityce. Spróbujmy tedy zastosować je do aktualnej sytuacji naszego kraju.

z ks. Jaciem Stryczkiem rozmawia Elżbieta Kot

Pomoc innym to najwłaściwsza kategoria biznesowa

Przypowieść o siewcy też mówi o tym, że zasiane ziarno trzeba pomnożyć przez 30, 60 100. Przecież to są kategorie biznesowe.

z Tadeuszem Mazowieckim rozmawia Henryk Woźniakowski

Ocalić przyjazny rozdział Kościoła od państwa

Właśnie w przedstawianiu sprawy krzyża przed Pałacem Prezydenckim jako szczególnego przypadku jakiejś szeroko zakrojonej wojny z krzyżem tkwił od początku fałsz.

666 - spis treści

666 – spis treści

OD REDAKCJI

Aleksander Hall

Chodzi nie tylko o relacje państwo-Kościół

We wrześniu w dalszym ciągu ważne miejsce w polskiej debacie publicznej zajmowała sprawa relacji pomiędzy państwem, a kościołem.

Tadeusz Jagodziński

O chlebie i wodzie

Nigdy bym się nie spodziewał, że poranny wypad do lokalnej piekarni w Londynie, w której od lat zaopatruję się w jeszcze ciepłe bajgle, podsunie mi temat do „Powiększeń” w tym miesiącu. Rzeczona piekarnia nie należy do najbardziej urokliwych miejsc w Anglii; z zewnątrz raczej straszy bylejakością, ale jej atutem jest świeże i niedrogie pieczywo dostępne przez całą dobę bez względu na dzień tygodnia.

Janusz Poniewierski

Papież i Brytyjczycy

Papieża Benedykta XVI w Wielkiej Brytanii (16–19 września) przyjęto godnie. Lepiej niż przewidywały „czarne scenariusze” kreślone przed tą pielgrzymką przez jej przeciwników, którzy zapowiadali masowe protesty.

Michał Bardel

Dlaczego Bóg diabelstwa nie ukróci?

Rozpatrzmy rzecz następującą: byłbyż dobry jakikolwiek uczynek, jeśliby jego wykonaniu nie towarzyszyła skłonność przeciwna? Mielibyśmy zasługę, czyniąc „dobro” bez możliwości czynienia zła? Jeśli tak – pójdźmy śladem Orygenesa i usuńmy te cielesne organa, które ku złemu ciągną naszą duszę, a od zła się uwolnimy szybko i skutecznie. Jednak potępiony jest Orygenes. Bo nie sztuka trzymać w ryzach oberżnięte namiętności. Nie ma zasługi w dobru czynionym z przymusu, kiedy nie można czynić inaczej. Zasługa jest wtedy, kiedy odpór damy pokuszeniu.

Matt Baglio

Poznaj swojego wroga

Ponieważ Bóg nigdy nie odrzuca swych stworzeń, nawet jeśli używają Jego darów do złych celów, diabeł stale zachowuje swoją pierwotną anielską pozycję i władzę. Mimo to, zdaniem świętego Augustyna, Bóg nie daje szatanowi wolnej ręki; w przeciwnym razie „żaden człowiek nie pozostałby przy życiu”.

Tadeusz Zatorski

„Słowami tworzyć można system”. Goethe i teologia

Goethe nie zawsze skłonny jest odnosić się do teologii z wielką powagą. Traktuje ją w gruncie rzeczy raczej jak mitologię czy ikonografię, czysto instrumentalnie: jako skarbnicę motywów i wątków myślowych, które mogą stać się nośnikami idei i wyobrażeń niewiele już mających wspólnego z będącymi ich źródłem „teologemami” chrześcijańskimi.

Jacek Dębiec

Egzorcyzm jako forma leczenia symbolicznego

Wspólny mit jako warunek i pierwszy etap procesu leczenia symbolicznego to nie tylko werbalne opowiedzenie się za określonym obrazem rzeczywistości, lecz także współistnienie w określonej formie interakcji. Pisząc o opętaniach, George Rosen zauważył, że „nie mamy tu do czynienia z problemami ezoterycznymi czy niezwykłymi, lecz z problemami, które dotykają rdzenia jednostkowego i zbiorowego istnienia”.

Michaił Maizuls

Staroruski diabeł: strach i śmiech

Dzieje staroruskiego diabła można pisać i jako biografię, w której centrum stoi postać przechodząca w czasie różne transformacje, i jako traktat socjologiczny, gdzie głównym bohaterem będzie nie diabeł, a społeczeństwo na różne sposoby konstruujące i wykorzystujące jego wizerunek.

Kazimierz Bem

Diabeł, czyli temat zastępczy?

Diabeł nie jest nam niezbędny, gdyż pomimo całej swojej siły, atrakcyjności i nieustępliwości, nie zawiera w sobie żadnej żywotnej i życiodajnej wartości. Jest niczym wirus i pasożyt, który wysysa to, co najlepsze z naszego życia, po to tylko, by ostatecznie obrócić się przeciwko swojemu żywicielowi.

Dobrosław Kot

Demon jako Inny

Co sprawia, że filozofowie sięgają po metaforę demona? Czy nie można mówić o złudzeniach, ludzkich słabościach czy sumieniu bez wprowadzania do rozważań osobowego adwersarza, nazywanego demonem? Czy nie możemy obejść się bez Innego, nawet, kiedy mówimy o najgłębszych pokładach podmiotowości?

Tomáš Halík

Chrześcijaństwo na dziedzińcu pogan

Kościół, jeśli nie ma stać się sektą, nie może starać się tylko o ludzi w pełni się z nim identyfikujących, ale powinien otworzyć się i na tych, którzy nie we wszystkim podzielają jego wiarę: na poszukujących, którzy wobec dzisiejszego Kościoła, jego praktyki i nauczania, starają się zachować zdrowy dystans.

Dariusz Kowalczyk SJ

W poszukiwaniu teologii i teologów

Teologii nie da się ściśle zdefiniować i wyznaczyć jej precyzyjnych granic, niemniej jednak warto rozróżniać pomiędzy teologią, wymiarem teologicznym i miejscami teologicznymi(loci theologici). Właściwie wszystko może być locus theologicus, czyli przestrzenią, w której rodzi się refleksja teologiczna. Takim miejscem może być literatura, film, malarstwo. Teologicznie inspirująca jest dla mnie na przykład powieść Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. Nie nazwałbym jednak pisarza teologiem, a jego dzieła teologią.

Karol Tarnowski

Chrześcijaństwo we współczesności

Uderzające jest, do jakiego stopnia Kościół nie stosuje do siebie Jezusowej krytyki faryzeizmu. Trzeba tu chyba głębokiej pokory, świadomości Boskiej transcendencji i wsłuchiwania się w to, co Duch Święty naprawdę nam mówi tu i teraz, także na temat tradycji, w której tkwimy.

Paweł Kozacki OP

Wiara nie ma jednego oblicza

Po lekturze wykładu Taylora można odnieść wrażenie, że tym, co stanowi o wierze, jest splot czynników socjologicznych kształtujących taki czy inny obraz wyznawanej religii, tak jakby Taylor uważał, że kształt naszej wiary jest zdeterminowany przez dziejową konieczność. Bóg jest adresatem tak ukształtowanej wiary, ale nie ma nic do powiedzenia w procesie jej formowania. To Bóg socjologów, a nie Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba.

z Charlesem Taylorem i Tomášem Halíkiem rozmawia Elżbieta Kot, Łukasz Tischner, Wojciech Bonowicz

Jaskinia filozofów

W kwietniu tego roku podczas X Dni Tischnerowskich, w ramach tradycyjnej już „Jaskini filozofów”, o wierze, nawróceniu i różnych do nich drogach opowiadali Charles Taylor i Tomáš Halík. Poniżej publikujemy zapis tej dyskusji.

Sebastian Duda

Ponowoczesna mistagogia?

Radykalna „otwartość na Innego” (jakkolwiek ją rozumieć) nie stała się jak dotąd faktem nawet w obrębie samego chrześcijaństwa, o czym świadczy wyraźny impas w ruchu ekumenicznym. Wbrew pozorom pojęcie herezji (jak i schizmy) wydaje się wciąż trwać w mocy w różnych chrześcijańskich wyznaniach, choć samo słowo „herezja” nie bardzo jest dziś lubiane. Piętnowanie odmiennych poglądów w zakresie teologii czy kościelnej administracji wciąż jednak pomaga w zachowaniu doktrynalnego i instytucjonalnego status quo w sztywnych ramach różnych chrześcijańskich wspólnot.

Jerzy Surdykowski

Między wolnością a koniecznością

Bardzo ważną instytucją w himalajskim królestwie Bhutanu jest dzong. Warowna siedziba obu władz – duchowej i świeckiej – góruje od niepamiętnych czasów nad okolicą, zwykle nad najobszerniejszą z kilku sąsiadujących ze sobą górskich dolin, gdzie ludzi przyciągała zdatna do uprawy ziemia.

Janina Katz

Długa pełnia życia

Spadła na mnie Polska. Najpierw w postaci opasłej, rzetelnej i pasjonującej książki Michała Głowińskiego, wybitnego polonisty i teoretyka literatury, z którego podręczników uczyłam się na studiach w Krakowie.

Karol Toeplitz

Historyk jako ekumenista

Książka księdza Bielawnego jest co prawda pozycją specjalistyczną, ale nie sposób przecenić jej wielkiej wagi. Choć jest już niestety nieosiągalna w księgarniach, koniecznie powinni sięgnąć po nią duchowni Kościoła ewangelicko-augsburskiego i katolickiego (i to nie tylko na Warmii i Mazurach!), spełnia ona bowiem kryteria historii dialogu ekumenicznego w pełnym tego słowa znaczeniu. Autor nie stroni od prezentacji złożonych relacji Kościoła ewangelicko-augsburskiego z Kościołem metodystycznym, niekiedy bardzo drażliwych, wręcz krytycznych.

Marzena Zdanowska

Matczyny Bóg Ojciec

O kobiecie pisali już psychologowie, socjologowie, literaturoznawcy, prawnicy i psychiatrzy. Czy po tylu latach obecności w sferze publicznej i salach wykładowych feminizm ma jeszcze coś do zaoferowania? Okazuje się, że wszystko zależy od jakości analizy, a Aleksander Gomola w sposób niezwykle rzetelny pokazuje nowe perspektywy, jakie otwiera przed nami teologia feministyczna.

Stanisław Zasada

Pan Jezus był najważniejszy

– To moja Wiktoria też pójdzie do Komunii? – zdziwiła się Maria.

665 - spis treści

665 – spis treści

OD REDAKCJI

Aleksander Hall

Czy grozi nam konflikt o miejsce Kościoła w życiu publicznym?

Ostatnie tygodnie przyniosły zauważalną zmianę w traktowaniu Kościoła w debacie publicznej.

Janusz Poniewierski

„Znak, któremu sprzeciwiać się będą”

„Harcerski” krzyż już kolejny miesiąc stoi przed Pałacem Prezydenckim. Dla jednych jest to przede wszystkim „biało-czerwony totem” i pałka na prezydenta Komorowskiego; dla drugich – symbol nieakceptowanej dominacji (a czasem tylko obecności) Kościoła w życiu publicznym; dla trzecich wreszcie – „kukułcze jajo” i ogromny problem.

Tadeusz Jagodziński

Bardzo długi marsz

Kwartalne raporty gospodarcze rzadko trafiają na pierwsze strony gazet czy portali internetowych i – z oczywistym wyjątkiem specjalistycznych serwisów ekonomicznych – jeżeli już tak się dzieje, to najczęściej towarzyszą im sensacyjnie brzmiące nagłówki, które mają zachęcić czytelnika do lektury pozornie „suchych” liczb.