Do takiej wyprawy szlakiem pamięci i wyobraźni zachęcają Krupa, Szpilka i Mazik. Bohaterami tytułowego miasta są ceperzy, gruźlicy i Żydzi, którzy stali się jego zapomnianymi twórcami – anonimowymi, pozbawionymi rozpoznawalnych twarzy i pomników.
Ceperzy (jak pierwotnie Podhalanie określali robotników przybyłych z nizin) przyjeżdżali pod Tatry, by mała wieś, którą stanowiło w XIX w. Zakopane, mogła stać się ważnym ośrodkiem przemysłowym, a następnie – gdy przemysł hutniczy przestał odgrywać tu rolę – turystycznym. Na tle marazmu ówczesnej Galicji stolica Podhala mogła pochwalić się statystykami. Z Zakopanego się nie uciekało, przeciwnie: tu właśnie się przybywało i osiedlało. Jednym z paradoksów jest fakt, że do rozwoju miasta przyczyniła się gruźlica, a ściślej, walka z chorobą, która swoje apogeum osiągnęła na przełomie XIX i XX w. Stosowano wówczas metodę klimatyczną popularną na Zachodzie. W Zakopanem powstała cała infrastruktura związana z lecznictwem, ściągając do miasta całe rzesze kuracjuszy (w tym znanych pisarzy). To właśnie wtedy powstało m.in. podtatrzańskie Davos, sanatorium Dłuskich. Ostatni bohaterem książki są zakopiańscy Żydzi, który zaczęli osiedlać się tu w II połowie XIX w. Część im poświęcona budzi największe poczucie niedosytu – w dużej mierze została napisana na podstawie pracy Henryka Josta. Całość zostawia nas z podobnym uczuciem: jest tego za mało, przedstawione starannie, owszem, ale niezbyt głęboko. Jeśli jednak „przewodnik” z tytułu potraktować dosłownie (a nie pretekstowo), na uchybienia te możemy spokojnie przymknąć oczy.
_
Maciej Krupa, Kuba Szpilka, Piotr Mazik
Nieobecne miasto. Przewodnik po nieznanym Zakopanem
Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016, s. 152
