W konsekwencji zamachów terrorystycznych w Paryżu potrzeba zdefiniowania, czym jest islam radykalny, przestała mieć charakter akademicki, a stała się realnym problemem politycznym na gruncie Unii Europejskiej. Z jednej strony nie sposób zaprzeczyć, że akty terroru popełniła organizacja islamska; z drugiej jednak – jasne jest, iż nie można utożsamiać całej wspólnoty muzułmańskiej z barbarzyńskimi działaniami jej ekstremistycznych członków. Dlatego też zachodni liderzy polityczni w swoich oświadczeniach wydawanych po zamachach wyraźnie podkreślali, że winę za terroryzm ponoszą „radykałowie” i „ekstremiści”.
Zazwyczaj przymiotniki takie jak „radykalny” bądź „umiarkowany” nadawane są w odniesieniu do pewnego wzorca „normalności”, a ten jest uwarunkowany kulturowo. Na Zachodzie normą, a wręcz zasadniczym elementem ładu politycznego jest oddzielenie sfery religii od sfery polityki, a za radykalne uznawane są wszystkie jednostki, ruchy i doktryny zmierzające do obalenia tego podziału i połączenia obydwu domen. Dlatego też często mianem radykalnych określane są te ugrupowania chrześcijańskie, które w pewnych obszarach życia społecznego dążą do wprowadzenia do prawa państwowego norm sankcjonowanych religijnie. Dylemat radykalizm versus umiarkowanie w odniesieniu do zachodniego postrzegania islamu kreśli nie bez ironii ShadiHamid, pisząc: „Wraz ze staczaniem się Bliskiego Wschodu w chaos poszukiwania »umiarkowanych muzułmanów« się zintensyfikowały. Jeśli uda się ich odnaleźć, ludzie ci są fetowani, celebrowani, a także daje się im platformę, by dzielili się dobrą nowiną, najlepiej po angielsku lub francusku”. Następnie Hamid zauważa: „W swoich własnych krajach ludzie, którzy dążą do depolityzacji islamu i sprowadzenia religii do sfery prywatnej, nie są postrzegani jako umiarkowani; są postrzegani jako oderwani od rzeczywistości”[1].
Liberalne przekonanie o konieczności pełnego oddzielenia religii od polityki, wywodzące się z myśli Johna Locke’a, nie stanowi adekwatnego kryterium w odniesieniu do islamu. Nawet jego konserwatywne i modernistyczne nurty dzielą z radykałami przekonanie o konieczności oddziaływania religii na społeczeństwo. Wiąże się to z holistycznym charakterem islamu, będącego religią z własnym porządkiem prawnym i wizją dobrego ładu politycznego.
W tym zakresie przypomina on judaizm i hinduizm oraz czytelnie odróżnia się od chrześcijaństwa. Chcąc więc zdefiniować radykalny islam, należy zrezygnować z liberalnego kryterium definiowania radykalizmu religijnego i przyjąć inne, właściwe dla kontekstu podejście.
Radykalnym będziemy nazywali ten nurt fundamentalistycznej myśli muzułmańskiej, którego skrajność jest ewidentna na tle panoramy współczesnego islamu. Praktyczny, dający się zaobserwować wymiar tej skrajności to wzywanie bądź faktyczne stosowanie przemocy politycznej jako aktów terroryzmu i przemocy wobec innowierców lub agresji wymierzonej wobec wyznawców odmiennych odłamów islamu. W islamie sunnickim ów radykalny nurt określany jest mianem salafickiego dżihadyzmu. To właśnie on stanowi ideową podstawę ugrupowań takich jak Al-Kaida czy Państwo Islamskie. Jednak o ile nienawistna retoryka czy tragiczne efekty ekstremistycznych działań politycznych (zamachy terrorystyczne i egzekucje) pozwalają na identyfikację działań radykałów, o tyle na płaszczyźnie idei problem pozostaje nierozwiązany. Jakie idee różnią więc radykalnych salafitów-dżihadystów od innych nurtów doktrynalnych w ramach wspólnoty muzułmańskiej?
