Jeśli dzięki nowym wychowawcom sprawy dla mnie rozwijały się pomyślnie, to z matką było na odwrót. Życie na dziedzińcu stało się dla niej trudniejsze do zniesienia niż kiedykolwiek przedtem. Na nic zdały się wiadomości o marszach feministek egipskich, o tym, że zasiadają w rządzie, że Turczynki awansują na różne oficjalne stanowiska, że nasza własna księżniczka Ajsza zachęca kobiety, w języku francuskim i arabskim, aby przystosowały się do współczesności. Matka skarżyła się, że życie jest absurdalne – świat się zmienia, bramy i mury wkrótce mają zniknąć, a ona ciągle jest uwięziona. I nie mogła dopatrzeć się w tym żadnej logiki. (…) Przynajmniej moje córki będą miały lepsze życie, pełne możliwości – mówiła. Otrzymają wykształcenie i będą podróżowały. Będą odkrywać świat, będą go rozumieć i może wezmą udział w jego przekształcaniu. Po czym zwracała się do mnie: Ty na pewno zmienisz świat, prawda? Powstanie planeta bez murów i bez granic, na której portierzy mają codziennie wolne, przez cały okrągły rok. Po takiej przemowie następowała długa cisza, lecz piękno tej wizji trwało i unosiło się wokół dziedzińca jak zapach perfum, jak sen.
Fatima Mernissi, Sny o wolności. Dzieciństwo w haremie[1]
Czy islam boi się kobiet? Pytanie to zakłada istnienie jednego, monolitycznego systemu muzułmańskich wierzeń, który cechowałby określony stosunek do kobiet. Tymczasem taka stała perspektywa muzułmańska po prostu nie istnieje. Ponad 50 państw, w których wyznawcy Allacha stanowią większość, układa się wzdłuż społecznego spektrum: od konserwatywnej Arabii Saudyjskiej, gdzie kobiety dopiero w ubiegłym roku uzyskały prawa wyborcze, i to jedynie na poziomie lokalnym, a dostęp do innych wolności, takich choćby jak prowadzenie samochodu, pozostaje ciągle w sferze marzeń, po Turcję, gdzie nowoczesny dyskurs ma ugruntowane tradycje, a obywatelki tego kraju mogą głosować i być wybierane od początku lat 30., na długo przed wieloma europejskimi siostrami. Nie istnieje także jeden ośrodek – na wzór Watykanu – który byłby źródłem ortodoksji w interesującej nas kwestii.
Wśród wyznawców islamu – podobnie jak w innych wspólnotach religijnych – spotykamy różne interpretacje doktryny oraz odmienne ich implikacje w codziennym życiu. A rozumienie najważniejszych tekstów uważanych przez muzułmanów za źródłowe zmienia się, zależy od ugrupowania, czasu i kontekstu. Często święta i niezmienna wykładnia po uważnej analizie okazuje się interpretacją służącą doraźnym, politycznym celom.
Odkąd religijny fundamentalizm stał się znaczącą formą politycznej ekspresji i źródłem społecznej mobilizacji, kobiece pretensje do niezależności interpretowane są przez wielu muzułmańskich przywódców jako symbol zwycięstwa obcej kultury.
