„Chciałabym bardzo, żeby Bóg Ojciec był podobny do Stanisława Vincenza. Czułabym się bezpiecznie wszędzie, a nie tylko w jego domu, gdzie sypiałam mocniej niż gdziekolwiek indziej” – powie po wielu latach Jeanne Hersch, filozofka, która do kamiennej chaty w La Combe trafiła dzięki Czesławowi Miłoszowi. Ich znajomość, wzajemna intelektualna fascynacja, szybko przerodziła się w burzliwy związek, przez poetę – przy całym szacunku, którym darzył kochankę – traktowany najwyraźniej dość instrumentalnie: jako jeszcze jedno antidotum na depresję. „Nie mogę egzystować bez Jeanne z tej prostej przyczyny, że potrzebuje jej jako garde-malade albo jak dziecko, które boi się w ciemnym pokoju – wyjaśniał Vincenzowi. – Teraz byłem sam przez kilka dni zaledwie, a jestem już w stanie bardzo złym. Jak takie rzeczy można normalnym ludziom wytłumaczyć? Czy to nie jest fantastyczne i nieprawdopodobne? Tak jednak jest. Nie mogę być sam. Wewnątrz mnie zaczynają się odprawiać takie sprawy, nad którymi nie mam zupełnie kontroli”. Z początku romans przyniósł rzeczywiście uspokojenie i oparcie, wkrótce jednak zmienił się w jeszcze jedną psychomachię. I z niej zwierzać się będzie Miłosz swemu „prafiesorowi”, pisząc o Jeanne Hersch: „podnosiła do rzędu obowiązku moralnego moje porzucenie żony i dzieci w imię pracy literackiej, grożąc i przepowiadając mój całkowity upadek, jeżeli tego nie zrobię. Nie twierdzę, że moi warszawscy przyjaciele, przepowiadając, że skończę samobójstwem, jeżeli zerwę z Warszawą, nie mieli racji. Nie twierdzę, że Jeanne nie miała wiele racji. Ale pod tymi wyciągniętymi palcami żyć i słyszeć to syczenie »zginiesz«, z poczuciem, że jest się trędowatym i odtrąconym przez świat, jest bardzo trudno”.
Starsza o rok, szczupła, niewysoka, z ciemnymi włosami i oliwkową, niemal hinduską cerą, nie była wielką pięknością, nie tego jednak szukał wtedy (a może i zazwyczaj w związkach z kobietami) Miłosz1. Potrzebny był mu partner do dyskusji, błyskotliwy umysł, wola dość mocna, by i jego mogła wziąć w karby, tych cech zaś Jeanne z pewnością nie brakowało. Potomkini polskich Żydów (jej ojciec na początku stulecia wyemigrował z Wilna do Szwajcarii), razem z Hannah Arendt (której zresztą przedstawi Miłosza) studentka Karla Jaspersa, antykomunistyczna socjalistka, już wkrótce profesor Uniwersytetu Genewskiego, na spotkaniu Kongresu Wolności Kultury w Brukseli (1950) zaprzyjaźniła się z Giedroyciem i Czapskim, i to Czapski właśnie poznał ją z Miłoszem, który później spróbuje nakreślić skomplikowany portret osoby „z lekka niesamowitej”, duchową czystością, gwałtownością pasji zasługującej na przynależność do „rodu proroków”: „umysł do rdzenia (i od dziecka) filozoficzny, skłonny, może aż nadmiernie, do rozróżnień, precyzyjnych distinguo. Miłość prawdy i umiejętność natychmiastowego wytropienia fałszu (…). Była prostolinijna, ostra, fanatyczna, niezdolna do dyplomatycznych taktyk i kompromisów (…) była stanowczą antykomunistką i całą lewicową modę paryską owych lat pięćdziesiątych traktowała pogardliwie jako baratin. (…) I niestety, Jeanne była skazana na samotność, bo wszyscy jej się bali. To powietrze było tak moralnie czyste, że nie do oddychania. Jakże ja, pokrętny, chwiejny i w moim mniemaniu raczej brudas, mogłem w nim wytrzymać? Lubiący popić w dodatku. Alkohol był dla Jeanne Złem, symbolem przyćmienia świadomości, czyli tego, co najcenniejsze (…). Śmiała. Najzupełniej prawa. Dużo wymagająca od siebie i od innych. Zaborcza, że ani jej się sprzeciwić. Groźny palec”.
