Dziennik to dzieło masywne, trudne w czytaniu, często męczące. Inaczej niż Baltazar – terapeutyczna autobiografia, inaczej niż korespondencja z Wojciechem Skalmowskim – literacko-polityczne zwierciadło lat 1970-2003.
Brakuje mi ludzi, od których roi się korespondencja Mrożka, nie tylko ze Skalmowskim, lecz także z Janem Błońskim, Erwinem Axerem i Adamem Tarnem. To monolog o sobie samym pisany przez eremitę z wyboru. Brak tu krajobrazów i towarzystwa. Tylko od czasu do czasu pada jakieś nazwisko z niewiele mówiącą jednozdaniową charakterystyką. Rzadko pojawia się nawet Maria Obremba – pierwsza żona pisarza, choć prawie cały czas z nim przebywa. Jedynym człowiekiem, któremu pisarz poświęca dużo miejsca i z którym się bezustannie konfrontuje, jest Witold Gombrowicz.
Zamiast ludzi – fragmenty lektur przepisywane z gorliwością prymusa w językach oryginałów i tłumaczone na polski przez samego autora.
W Dzienniku brak też opisów powstawania kolejnych utworów. Z wnętrza pijanych nocy wyłaniają się znienacka nowe tytuły.
A przecież w latach 1962-1969 powstało wiele świetnych dzieł, między innymi Tango, trzy długie opowiadania Moniza Clavier, We młynie, we młynie, mój dobry panie i Moje ukochane Beznóżki (najlepsza ze znanych mi krytyka socrealizmu). W tym samym czasie zrodziły się również pomysły do Garbusa i Vatzlava – w tekście widoczne jedynie dla czytelników dobrze obeznanych z twórczością ich autora.
Skupiony wyłącznie na sobie Mrożek nie wypełnia Dziennika bez reszty. Owa reszta, choć objętościowo jest niezbyt duża, to jednak ciąży nad całością, uczłowiecza ją, zwraca ku Innemu. Składają się na nią dwa listy napisane tuż po śmierci żony: pierwszy do Piotra Rawicza – przyjaciela i autora Krwi nieba, drugi – do siostry pisarza, Litosławy. Są one opisem małżeństwa i choroby Marii. Jest to opis skażony – na dobre i na złe – literaturą, czyli Gombrowiczem. To w niej koncentruje się ból autora i jego miłość. Trudno o tym pisać bez zażenowania, przecież każdy rozpacza jak umie, a Mrożek nie potrafi bez literatury. Niemniej w tym całkowitym, wręcz oślepiającym zapatrzeniu w siebie, w tym pomniku postawionym prawdziwym czy rzekomym ułomnościom charakteru, jest to jedyny naprawdę osobisty fragment.
Autor rozpoczyna swój Dziennik w wieku 32 lat. Ma już za sobą spalenie diariusza, który pisał wcześniej (z dymem poszło tysiące stron), pracę w „Szpilkach”, „Przekroju”, opowiadania Słoń, sztuki Policja i Męczeństwo Piotra O‘Heya, a także podróż po Związku Radzieckim, pobyt w Anglii i Paryżu. Jego utwory wystawiane są w demoludach i na Zachodzie.
Wkrótce Mrożkowie wyjeżdżają do Włoch i osiedlają się w miejscowości Chiavari. W 1964 roku w „Dialogu” ukazuje się Tango, dzięki któremu twórca zasłynie w Europie i USA. Dlaczego więc tak męczy się z samym sobą i narzeka? Dlaczego boli go własna esencja i egzystencja? Dlaczego do tego stopnia nie podoba się sobie, że momentami rozważa samobójstwo? Czym zgrzeszył – poza pijaństwem (jak się zresztą wydaje, mocno przesadzonym)?
