Czym jest starzenie się z punktu widzenia biologii?
A.P.: Po pierwsze należy zaznaczyć, że czym innym jest starzenie się komórek, a czym innym starzenie całego organizmu. Starzenie komórek następuje stopniowo na skutek wielu czynników, np. przez reaktywne formy tlenu, które powstają w dużych ilościach w naszych komórkach i które atakują białka, lipidy, kwasy nukleinowe, powodując zmiany w komórce. Częściowo te zmiany mogą zostać naprawione przez komórkę, ale jeśli są daleko posunięte, wtedy komórka przestaje prawidłowo funkcjonować i ulega procesowi samodestrukcji, zwanemu apoptozą. W ten sposób w każdym z nas miliony komórek dziennie ulegają likwidacji. Później są one zastępowane przez nowe komórki zdolne do rozmnażania się i do różnicowania. Niestety z wiekiem mamy takich komórek coraz mniej, dlatego regeneracja naszego organizmu może zachodzić tylko do pewnego stopnia. Jeśli w danym organie zbyt dużo komórek się popsuło, zbyt mało jest w nim komórek czynnych, wtedy taki organ zaczyna oddziaływać negatywnie na inne części organizmu.
W procesie starzenia komórki wyróżnia się taki moment krytyczny, kiedy może ona albo ulec likwidacji, albo zmienić się w komórkę nowotworową. To zaś zależne jest od obecności m.in. białka p53, które w odpowiedzi na uszkodzenia komórki indukuje w niej apoptozę. Jeśli gen kodujący to białko jest zmutowany, komórka traci kontrolę nad procesami, które w niej zachodzą i łatwo ulega zrakowaceniu.
Natomiast starzenie się organizmu jest powiązane ze stanem komórek. Wszystkie tkanki i organy żyją dzięki swoim wyspecjalizowanym komórkom. Całość jest połączona różnymi rurami i kablami układów krwionośnego i nerwowego. Z tym, że te rury i kable też są złożone z komórek, więc jeśli w nich następują procesy degeneracyjne, wtedy cierpi cały organizm.
Także te dwa rodzaje starzenia są powiązane, ale nie należy mylić starzenia człowieka ze starzeniem jego komórek, które zachodzi przez całe życie już od niemowlęctwa.
T.B.: Chciałbym do tego dodać, że starzenie się komórek można podzielić na dwa typy. Istnieje wiele komórek zdolnych do podziału, z których powstają nowe komórki. Jednak większość komórek nerwowych czy komórek mięśnia sercowego to są komórki w ogóle niezdolne do rozmnażania. One, kiedy osiągną swoje ostateczne wymiary, stale wypełniają swoje funkcje. Te komórki nazywamy postmitotycznymi, czyli nie wchodzącymi w proces mitozy.
Proszę sobie wyobrazić, że istnieją duże grupy organizmów – np. owady – których postać dorosła jest zbudowana tylko z komórek somatycznych niezdolnych do podziału. W związku z tym, owady żyją bardzo krótko, bo wystarczy, że sprawność utraci określona liczba komórek, których nie ma jak zastąpić. Drugi rodzaj żywych organizmów to te, u których mamy i komórki postmitotyczne, i komórki, które potrafią się dzielić, czyli tworzyć nowe komórki tego samego typu – tak jest u ssaków i ptaków.
