Co chce nam zaproponować niemiecki filozof w książce pod – nie ukrywajmy – dziwnie jak na filozofię brzmiącym tytułem? Czy jest to poważny zbiór filozoficznych refleksji nad dobrym życiem czy też kolejne, po propozycji wywrócenia do góry nogami systemu podatkowego (Rewolucja dającej ręki), kontrowersyjne wystąpienie niemieckiego myśliciela? Bez silenia się na zbędną oryginalność odpowiedzieć można, że w przypadku Musisz życie swe odmienić mamy do czynienia z dziełem wielowarstwowym i choć z jego licznych wątków nie sposób właściwie zdać sprawy, to stwierdzić można, że bezspornie w każdym z nich na pierwszy plan wybija się perspektywa etyczna. To właśnie projekt współczesnej etyki czy też, jak sformułował to explicite sam autor, projekt etyki bez religii jest naczelnym tematem omawianej tu książki: namysł nad tym, kiedy człowiek staje się tym, czym być powinien – kiedy staje się on, najkrócej mówiąc, prawdziwie sobą (jak tłumaczył znaczenie greckiego terminu ethos Heidegger).
Zwierzę naznaczone brakiem
Ethos człowieka nie wiąże się jednak dla Sloterdijka z żadną konkretnie określoną uprzednio normatywną treścią. Powiedzieć raczej można, że autor Krytyki cynicznego rozumu przedstawia nam etyczną metodologię. Na taką interpretację książki wskazuje już sama fraza „Musisz życie swe odmienić”, która jakkolwiek podkreśla konieczność zmiany, to milczy jednak na temat tego, jaki miałby być jej faktyczny cel. Okaleczony posąg Apolla, opisany przez Rainera Marię Rilkego w jednym z jego wierszy (pt. Archaiczny tors Apolla), z którego Sloterdijk bezpośrednio zaczerpnął tytuł swojej pracy, ustanawia więc nie tyle gotowe wzorcowe odniesienie, ile nigdy niewypełnialny imperatyw nieustannego dążenia do perfekcji. W myśl filozofa wkrada się tu – jak się wydaje – klasyczne rozróżnienie na życie rozumiane poprzez czystą biologiczność (zoē) oraz poprzez swoją kulturową formę (bios). W duchu tego rozpoznania głos wydobywający się jakoby z posągu Boga-Atlety (o zbieżności tych dwóch figur dla starożytnych Greków autor wymownie nam przypomina) sugeruje więc, że sposób, w jaki aktualnie prowadzimy nasze życie, nie jest jeszcze właściwy, że nie odpowiada on temu, jak być powinno, że wciąż czegoś mu brakuje. Imperatyw nawołuje, jak pisze autor Kryształowego pałacu, do nieulegania mieszkającemu w nas filistrowi twierdzącemu, że wszystko jest z nami w obecnej formie w porządku.
Wezwanie to doskonale ucieleśnił w swoim życiu Carl Hermann Unthan, jedna z najbardziej wyrazistych postaci książki, świetnie opisany przez Sloterdijka, gra jący nogami skrzypek, a także autor wystukanego nogą na maszynie Pedyskryptu. Zapisków z życia bezrękiego. Niebywała sprawność, jaką osiągnął on w posługiwaniu się stopami – pozwalająca mu być może nie na muzyczną wybitność, ale na pewno na regularną grę w filharmonii – możliwa była wyłącznie dzięki wzmożonej liczbie ćwiczeń, dzięki nieustannej pracy nad sobą. Konsekwencja w ich powtarzaniu doprowadziła w jego przypadku do przełamania własnych ograniczeń.
