Michał Bardel

z Prof. Jackiem Woźniakowskim rozmawia Janusz Poniewierski, Stefan Wilkanowicz, Michał Bardel

Przygoda z „Tygodnikiem”

Jan XXIII napisał: „W rzeczach koniecznych jedność, w wątpliwych wolność, we wszystkim zaś miłość”. Pytam: jaki jest zakres tej wolności – w Kościele? I jak potrafimy z niej korzystać?

Michał Bardel

Dlaczego Bóg diabelstwa nie ukróci?

Rozpatrzmy rzecz następującą: byłbyż dobry jakikolwiek uczynek, jeśliby jego wykonaniu nie towarzyszyła skłonność przeciwna? Mielibyśmy zasługę, czyniąc „dobro” bez możliwości czynienia zła? Jeśli tak – pójdźmy śladem Orygenesa i usuńmy te cielesne organa, które ku złemu ciągną naszą duszę, a od zła się uwolnimy szybko i skutecznie. Jednak potępiony jest Orygenes. Bo nie sztuka trzymać w ryzach oberżnięte namiętności. Nie ma zasługi w dobru czynionym z przymusu, kiedy nie można czynić inaczej. Zasługa jest wtedy, kiedy odpór damy pokuszeniu.

z Timothym Gartonem Ashem i Aleksandrem Smolarem rozmawia Michał Bardel, Henryk Woźniakowski

„Wybierzmy lepszą historię”

Trudno mi spekulować nad psychologicznymi potrzebami społeczeństwa. Nie znamy ich, znamy tylko medialne skutki. W pewnym momencie miałem jednak poczucie, że być może sprawa jest prostsza. Że chodzi tu potrzebę chwilowego zerwania ze zatomizowanym, zindywidualizowanym życiem w kapitalizmie, w społeczeństwie konsumpcyjnym. Nadarzyła się okazja, by przypomnieć sobie, jak to jest być razem, wrócić do dawnych uczuć solidarności, współczucia, wzajemności.

z Sebastianem Dudą rozmawia Michał Bardel, Janusz Poniewierski

„Jakby spadła na mnie szafa z książkami”

Myśliciele z kręgu radykalnej ortodoksji kilka lat temu pojawili się na okładce magazynu „Time” – było to pierwsze zdjęcie teologów na okładce tego magazynu od lat 60.! Symptomatyczne, że wtedy, w latach 60. ubiegłego wieku, byli to teologowie „śmierci Boga”, a teraz właśnie radykalni ortodoksi.

Michał Bardel

Dokąd pędzi wóz?

Tam, gdzie na szalach kompromisu stają z jednej strony pieniądze, a z drugiej idee, warto dołożyć tym ostatnim kilka odważników. Trzeba więc traktować poważniej, niż z pozoru na to zasługują, zarówno sygnały alarmowe, jakie daje nam światowa gospodarka, jak też rozmaite inicjatywy i ruchy społeczne próbujące uczłowieczyć zarabianie pieniędzy.

Jan Andrzej Kłoczowski, Jarosław Kuisz, Karol Tarnowski, Michał Bardel, Łukasz Tischner, Paweł Kłoczowski

„Zgroza nagłych cisz”. Trudne dziedzictwo Filozofa

Numer poświęcony dziedzictwu życia i myśli Leszka Kołakowskiego nie może się obyć bez dyskusji, bo właśnie żywioł wieloosobowego dialogu najlepiej pokazuje wszechstronne dziedzictwo i sokratejską naturę tego filozofa.

z Peterem McCormickiem rozmawia Michał Bardel, Czesław Porębski

Z filozofii nie ma pożytku

Peter McCormick to myśliciel przekorny. Na przekór współczesnym trendom filozofii anglosaskiej, w których się wykształcił i wychował, unika minimalistycznych specjalizacji, redukcyjnych analiz – przeciwnie: chętnie zdejmuje ciasny gorset teoretyka, by zabrać głos w kwestiach społecznych, które nie dają mu spokoju, jak głód, bieda, imigracja, nierówność społeczna.

z o. Jackiem Salijem rozmawia Michał Bardel

„Cud chce jak najlepiej, a utrudnia wiarę”

Święci poszerzają naszą wyobraźnię, ich droga daje nam odpowiedź na pytanie, co to znaczy naśladować życie Pana Jezusa. Ich żywoty pokazują wielką różnorodność naśladowania Jego życia.

z ks. Romanem Prackim i ks. Grzegorzem Rysiem rozmawia Michał Bardel, Janusz Poniewierski

Po co nam święci?

Jeśli nawet istnieje gremium, które orzeka o świętości, i są ustalone procedury (…), to nie ma to najmniejszego znaczenia, dopóki nie ma jakiegoś oddolnego przeżycia w Kościele. Trzeba użyć tego słowa „kult”: jeśli nie ma kultu, jeśli nie ma pamięci o grobie, jeśli nie ma wyczucia, że oto mamy do czynienia z kimś, kto przeżywał swą wiarę w taki sposób, iż jest to wciąż inspirujące dla innych, to te wszystkie procedury nigdy nie zostaną uruchomione!

z Januarym Weinerem rozmawia Michał Bardel

Kiepskie prognozy dla nosorożców…

To nie jest tak, że zabraknie żywności. Ale w konkretnym miejscu pogorszyć się może sytuacja konkretnych ludzi. To jest nasz zasadniczy problem – nie to, że zniszczymy życie na Ziemi albo że wytępimy nasz gatunek, ale że obniży się poziom życia na dużych obszarach albo przynajmniej przestanie się podnosić, co jest zwykle percypowane jako jego obniżanie się.

z Tadeuszem Gadaczem rozmawia Michał Bardel

Siedem koszy i przedszkolak, czyli synteza filozofii XX wieku

Prawdziwy problem jest nieco inny: kiedy faktycznie, kulturowo i mentalnie, zaczyna się wiek XX? W tej kwestii spieram się między innymi z profesorem Markiem Siemkiem. Nie ulega wątpliwości, że widać radykalną różnicę pomiędzy filozofią i kulturą mniej więcej do drugiej wojny światowej i po niej.

z o. Jackiem Salijem rozmawia Adam Workowski, Michał Bardel

Czym nad grube ciało duch jest szlachetniejszy?

Tam, gdzie pojawia się temat stworzenia duszy, trzeba wprowadzić wyraźnie sformułowaną przez II Sobór Watykański ideę zupełnie nowej miłości Boga do człowieka. Człowiek jest jedynym stworzeniem na ziemi, którego Bóg chciał dla niego samego.

Michał Bardel

Wyspa strachu

Spinalonga jest malutka. To właściwie wyspa-wzgórze. Na szczycie do dziś jeszcze podziwiać możemy potężne mury weneckiej fortecy. Między nimi a skalistym brzegiem wyspy, na tym w miarę płaskim pasie o szerokości kilkudziesięciu zaledwie metrów, trędowaci mieszkali, pracowali, uprawiali mikroskopijne ogródki warzywne, wypasali pojedyncze sztuki kóz i sadzili drzewka oliwne.

Michał Bardel

Bestiarium Pliniusza, czyli o relacji ludzi i zwierząt w starożytnym Rzymie

Rzymianie cenili w zwierzętach to wszystko, co upodabniało je do ludzi: inteligencję, spryt, zdolność do adaptacji w trudnych warunkach. Uwielbiali ptaki, ale głównie te gadające; szanowali psy niemal wyłącznie z uwagi na ich myśliwskie i obrończe zdolności; zachwycali się słoniami przez wzgląd na ich domniemane głębokie życie wewnętrzne.

z Haliną Bortnowską, Robertem Plichem OP, Marianem Tischnerem i Zbigniewem Zalewskim rozmawia Krystyna Strączek, Michał Bardel

Upomnieć czy potępić?

„Liczne wypowiedzi o niegodziwości i niedopuszczalności metody in vitro można ująć w kilku stwierdzeniach. Po pierwsze: przy każdej próbie w tej metodzie giną liczne embriony – jest to rodzaj wyrafinowanej aborcji. Po drugie: każde dziecko ma prawo zrodzić się z miłosnego aktu małżeńskiego jego rodziców. I po trzecie: dziecko nie jest rzeczą i nawet przyszli rodzice nie mogą powiedzieć, że mają do niego prawo, zwłaszcza że to »prawo« jest zawsze okupione śmiercią jego braci i sióstr” (fragment listu biskupów polskich do parlamentarzystów z 18 grudnia 2007 roku)

Michał Bardel

Dramat Messiusa, czyli o ulicach żywych i ulicach umarłych

Miasto zakładane na planie etruskim rozbudowywano wokół skrzyżowania dwóch głównych arterii: biegnącej z północy na południe cardo i wyznaczającego kierunek wschód-zachód decumanus. Orientacje pionowa i pozioma symbolizują dwa wymiary władzy królewskiej: król panuje nie tylko nad żywymi – jest także pośrednikiem między światem bogów i światem zmarłych.

z Małgorzatą Gebert i Janiną Ochojską-Okońską rozmawia Michał Bardel, Marcin Żyła

Nowe miejsce do życia

Uchodźcy przyjeżdżają do nas celowo, i to nie po to, by „odtwarzać” tu swój kraj. Nie chcą tracić swoich zwyczajów, co jest zrozumiałe, ale przede wszystkim pragną zbudować u nas coś nowego. Aby to było możliwe, musimy im pomóc funkcjonować w Polsce.

z o. Jackiem Salijem OP rozmawia Michał Bardel, Adam Workowski

Zawsze jest trzecie wyjście

Prawda o Bożej Opatrzności jest taka, że swoją opiekę nad nami Bóg sprawuje jako nad takimi, jakimi nas stworzył, a stworzył nas istotami rozumnymi, zdolnymi do wzajemnej solidarności, zdolnymi do podjęcia odpowiedzialności zarówno za siebie, jak i za innych

Michał Bardel

Hadrian w kąpieli, czyli tyleż o higienie, co o życiu towarzyskim Rzymian

Jest rzeczą godną uwagi, że całe niemal życie towarzyskie starożytnego Rzymu koncentrowało się przede wszystkim w miejscach ściśle związanych z higieną osobistą: salonach fryzjerów, termach, wreszcie także i publicznych latrynach.

z Adamem Balcerem, Janem Piekło i Wojciechem Stanisławskim rozmawia Michał Bardel, Marcin Żyła

Jaka przyszłość dla Kosowa?

14 listopada, na kilka dni przed wyborami powszechnymi w Kosowie redakcja „Znaku” oraz Instytut Badań nad Cywilizacjami zorganizowały w Rzeszowie dyskusję nt. przyszłości tej prowincji i całych Bałkanów. Poniżej prezentujemy obszerne fragmenty rozmowy.

Michał Bardel

Wielkie żarcie w oczach Petroniusza, czyli o rzymskich zbytkach w dziedzinie jedzenia i picia

Każda kolejna ustawa ograniczająca zbytek prowokowała tylko co sprytniejszych utracjuszy do znajdowania sposobów, by ją obejść. Skoro w ustawie Fanniusza zakazuje się podawania potraw z ptactwa z wyjątkiem drobiu, z tym jednak zastrzeżeniem, że kur nie wolno tuczyć, zmyślni Rzymianie zaczną tuczyć koguty.

Michał Bardel

Nie wierzę w szkolną katechezę

Zdaję sobie sprawę, że usunięcie religii ze szkół dla wielu oznaczałoby pośmiertny tryumf propagandy komunistycznej. Ale też wierzę głęboko, że musi wreszcie przyjść czas, kiedy nasze myślenie zdoła wywikłać się z politycznych kołtunów i kiedy będziemy zdolni na chłodno spojrzeć na rzeczywistość polskiej szkoły i polskiej religii, i postawić sobie kilka pytań, których dotąd wstydliwie unikaliśmy.

Katarzyna Wydra, Michał Bardel

Hotel Prisztina

Na ziemiach, gdzie kiedyś rozciągała się Jugosławia, od sześćdziesięciu lat stoją na miejskich skwerkach te same kosze na śmieci. Neony dawno zgasły, gałęzie drzew, jak rozczochrane włosy, nie dają się łatwo ułożyć, a gatunki krzewów i kwiatów ciągle pozostają niemodne. Wśród trucheł betonowych bloków przemykają zgrabne dziewczyny, wystrojone według trendów panujących na bazarach państw, które jeszcze nie są tygrysami Europy. Wszystko zdaje się rzęzić ostatkiem sił – jak stare yugo przed zmianą na nowszy model.

Michał Bardel

O odpowiedzialności w pracy człowieka

Kiedy myślimy o problemie odpowiedzialności nauczyciela, stają nam przed oczami przede wszystkim dwa obrazy: (1) nauczyciela-wychowawcy, który przyjmuje na siebie prawną odpowiedzialność za bezpieczeństwo dzieci powierzonych czasowo jego opiece oraz (2) nauczyciela-wykładowcy, który przyjmuje na siebie odpowiedzialność przekazywania im rzetelnej wiedzy w określonym zakresie.

Michał Bardel

Utyskiwania wielkiego Witruwiusza, czyli o tym, jak i gdzie Rzymianie mieszkali

Gdybyśmy chcieli poczuć atmosferę Rzymu cesarskiego, nie Pompeje, nie Herkulanum czy starożytna Ostia, ale raczej wąskie i ciemne uliczki dzisiejszego Zatybrza byłyby lepszą pożywką dla naszej wyobraźni.

Michał Bardel

Nie wierz zegarowi Mesali, czyli o rzymskiej rachubie czasu

Poważną wadą naszej rachuby czasu jest to, że wschody i zachody słońca wypadają codziennie o innej porze. To niedogodność nieznana Rzymianom – w ich świecie słońce wschodziło i zachodziło zawsze o tych samych godzinach.

z Anną Krasnowolską, Jadwigą Pietrusińska i Piotrem Kłodkowskim rozmawia Michał Bardel

Afganistan a sprawa polska

W kontekście misji w Afganistanie, a wcześniej przy okazji misji w Iraku, powraca nieustannie problem możliwości i zasadności przeszczepiania pewnych wartości Zachodu na grunt wschodnich społeczeństw. Choćby demokracji, która dla nas jest dzisiaj ideałem całkiem naturalnym, ale dla Bliskiego Wschodu już niekoniecznie. Czy to wolno robić i czy to jest możliwe?

Michał Bardel

Gusta Apicjusza, czyli o rzymskich kulinariach

Rzymianie z rzadka przyrządzali sobie wołu – chyba że przy okazji składania zeń ofiary. Woły stanowiły dla nich istotną pomoc w pracach gospodarczych, a praktyczny umysł podpowiadał, że pracowitych pomocników się nie zjada.

z o. prof. Jackiem Salijem OP rozmawia Michał Bardel, Adam Workowski

„Czego oko nie widziało”

I znów: jeśli wierzymy w zmartwychwstanie ciał, to nie jest to pytanie: jak sobie chrześcijanie wyobrażają, jak to będzie? Tylko: czy w naszym dzisiaj nie jest tak, że Bóg chce wejść ze swoją łaską i w naszej cielesności dokonywać swoich cudów?