Poza elitą władzy w każdej demokracji w oczywisty sposób istnieje miejsce dla elity opinii, tworzącej autonomiczną sferę, która pośredniczy i wywiera wpływ tak na polityków, jak i na wyborców. Zwróciliśmy się zatem do przedstawicieli dziesięciu młodych lub uznających się za młode środowisk, które naszym zdaniem zaczynają już współtworzyć tę sferę, a w przyszłości zadecydują pewnie o jej nowym kształcie.
Zadaliśmy im cztery pytania – o kształt polskiej debaty publicznej, jakość demokracji, o ich oczekiwania względem przyszłości i ich stosunek do obecnych elit opiniotwórczych – które dają nam całkiem interesujący – jak sądzimy – obraz stanu młodych umysłów.
„Przygody młodego umysłu” – taki tytuł Czesław Miłosz nadał książce zbierającej jego wczesne, młodzieńcze jeszcze teksty, ukazujące jak w soczewce najważniejsze problemy jego epoki. Podobnie można chyba traktować publikowane niżej wypowiedzi przedstawicieli transformacyjnego pokolenia – jako świadectwo czasów, w jakich przyszło nam żyć, ale też prognostyk na przyszłość.
Nie zamierzamy dokonywać zbyt szybkich ocen, niemniej nie da się ukryć, że w przeciwieństwie do głosów starszego pokolenia, które opublikowaliśmy w poprzednim numerze „Znaku” (Koniec polskiej transformacji? Ankieta, wrzesień 2011), opinie młodych dalekie są od tamtego pozytywnego tonu.
Zaskakująco wielu z nich nie próbuje nawet udawać, że dobrze się czuje w obecnej Polsce. Pojawiają się nawet głosy ewidentnie antydemokratyczne lub niechętne obecnym rozwiązaniom społecznym czy politycznym.
Z drugiej strony młodzi często wypowiadają się nad wyraz ogólnikowo, a ich krytyka ma wyraźny wydźwięk ideologiczny. Co więcej, pomimo ujawnianego w niektórych ankietach zmęczenia propozycjami obecnych elit opiniotwórczych, głosy młodych zdają się odtwarzać obecne już na polskiej scenie stanowiska ideowe.
Innymi słowy, można odnieść wrażenie, że radykalizm wielu prezentowanych poniżej środowisk nie niesie ze sobą rzeczywistej zmiany widzenia świata względem już obecnych w sferze publicznej sposobów jego postrzegania i interpretacji. Wygląda więc na to, że kolejne 20 lat na polskiej scenie idei i opinii nie przyniosą znaczących zmian. Oznacza to zatem, że pokoleniowa wymiana elit, która już się rozpoczęła, będzie w znacznym stopniu powtórzeniem wzoru już obecnego w polskim życiu publicznym.
Publikowane niżej głosy uszeregowane są alfabetycznie, według nazwisk uczestników ankiety. Staraliśmy się zachować ich stylistyczną odrębność, dlatego dokonaliśmy jedynie niezbędnych poprawek redakcyjnych i interpunkcyjnych. Uznaliśmy bowiem, że sposób wyrażania własnych poglądów mówi też nieco o sposobie myślenia uczestników ankiety.
