W XIX w. (i później) mówiono, że wszystko, co się działo w Europie, było bezpośrednio lub pośrednio sprawką Rothschildów. Ludzie snuli domysły na temat ich politycznych wpływów, pochodzenia i wielkości majątku oraz żydowskich korzeni. To w dużej mierze przez nich powstał i umocnił się stereotyp bogatego Żyda, który przecież w XIX-wiecznej Europie miał niewiele wspólnego z rzeczywistością – Rothschildowie byli raczej wyjątkiem potwierdzającym regułę wszechobecnej nędzy.
Niall Ferguson wykonał tytaniczną, żmudną i skrupulatną pracę – rozłożył historię „bankierów świata” na czynniki pierwsze, tworząc kompleksową monografię źródłową. Brytyjski historyk merytorycznie rozprawia się z mitami na temat bogactwa Rothschildów. Udowadnia, że ogromną część fortuny rodzina mogła zdobyć dzięki pożyczkom dla rządów albo spekulowaniu obligacjami państwowymi. Książka to przede wszystkim szczegółowa opowieść o bankowości, finansach oraz mechanizmach, które rządziły tymi dziedzinami od 1798 r. aż do Wiosny Ludów. Nie brakuje w niej opisów kursu wymiany funta szterlinga w stosunku do frankfurckiego guldena czy dokładnych rachunków zysków i strat. Jednak autor sprawnie, celnie i z humorem pokazuje też – często niezrozumiałe lub szokujące ze współczesnej perspektywy – reguły, które kierowały życiem społecznym, jak np. wyłączanie linii żeńskiej rodu (własnych córek) z udziału w kapitale przedsiębiorstwa. Tło kulturowe i obyczajowe dopełniają ilustracje z ówczesnych gazet, portrety, wykresy.
Z monumentalną księgą na pewno powinni zmierzyć się wszyscy pretendujący do miana erudytów.
_
Niall Ferguson
Dom Rothschildów. Prorocy finansów 1798–1848
tłum. Katarzyna Bażyńska-Chojnacka, Piotr Chojnacki,
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016, s. 804
