Wielość języków pojawiających się na kartach tej książki oraz jej metodologiczny synkretyzm dają solidny i ożywczy impuls do myślenia nad kategoriami, które wielu akademików zdążyło zapewne odesłać do lamusa.
Życie przywraca jednak Moretti nie tylko temu, co od jakiegoś już czasu wydawało się go pozbawione (zatem np. formalizmowi Szkłowskiego i Jakobsona czy teorii polisystemów Even-Zohara). Łącząc słowniki historii / socjologii literatury i nauk przyrodniczych, włosko-amerykański uczony nowe horyzonty otwiera również przed „nowoczesnym” literaturoznawstwem. Wykorzystanie narzędzi oferowanych przez statystykę, kartografię i genetykę pozwala Morettiemu objaśnić zagadnienie ewolucji gatunków (czy za zniknięciem pewnych typów powieści stoi prosta zmiana pokoleniowa i wymieranie całych kręgów czytelniczych?; czy powieść wiejska może mutować pod wpływem określonych przemian społecznych i politycznych?; czy nowela detektywistyczna zawdzięcza swój kształt mechanizmom kulturowego i rynkowego doboru naturalnego?), a także form i konwencji literackich (czy dryf genetyczny tłumaczy rozwój mowy pozornie zależnej?).
Wykresy, mapy, drzewa to książka wywrotowa, łącząca języki na pozór niekompatybilne i niezgodliwe, udanie odwracająca relacje usankcjonowane przez tradycyjnie zorientowaną historię literatury i komparatystyczny mainstream. Na Zachodzie zdążyła już wywołać niemały ferment. Wypada więc wyrazić nadzieję, że i w Polsce nie przejdzie bez echa.
_
Franco Moretti
Wykresy, mapy, drzewa. Abstrakcyjne modele na potrzeby historii literatury
tłum. Tomasz Bilczewski, Anna Kowalcze- Pawlik,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016, s. 136
