Decyzja autora, Adama Dylewskiego, aby umieścić jej imię w tytule swojej książki, to niemal symboliczne postawienie pomnika anonimowej kobiecie. I jeden z pierwszych kroków w walce z zapomnieniem o wielowiekowym, łączącym różne tradycje żydowskie świecie prawobrzeżnej Pragi.
Dylewski odmalowuje zbiorowość praskich Żydów w taki sposób, jakby sam uczestniczył w opisywanych wydarzeniach, świętach czy rytuałach związanych z pracą lub praktykami religijnymi. Narrację cechuje tu wielowymiarowość i ostatecznie to czytający (re)konstruuje opowieść, niejednokrotnie utkaną ze strzępów: suchych danych archiwalnych, doniesień prasowych oraz licznych fotografii i ilustracji.
Cennym uzupełnieniem historii Żydów od ich pojawienia się na Pradze aż do czasów Zagłady i późniejszego znikania, szczególnie w czasach PRL, jest ostatni rozdział zatytułowany Spuścizna. Można potraktować go nawet jako rodzaj przewodnika po ulicach Pragi z motywem przewodnim – podążaniem zacieranymi przez czas, historię i deweloperów śladami żydowskiej obecności na prawym brzegu Wisły.
W końcowych podziękowaniach autor zastrzega, że książka „nie ma charakteru naukowego, stanowi tylko sumę żydowskich tropów, odkrytych podczas dociekań nad przeszłością Pragi (…) za wszystkie omyłki i uproszczenia ponoszę wyłączną odpowiedzialność”. Pozostaje tylko życzyć sobie więcej takich publikacji, rzetelnością zawstydzających niejedną pracę stricte naukową.
_
Adam Dylewski
Ruda, córka Cwiego. Historia Żydów na warszawskiej Pradze
Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2018, s. 432
