Po co człowiekowi post?
Post występuje w wielu kulturach świata i ma kilka podstawowych wymiarów.
Po pierwsze jest jakby odcięciem się od sfery nieładu. Gdy przypomnimy sobie opowieść biblijną o stworzeniu człowieka, okazuje się, że w pierwotnym rajskim stanie nie było jedzenia, a także współżycia seksualnego, one pojawiły się już po grzechu pierworodnym. Post jest więc dążeniem do rewitalizacji, rekreacji – w sensie wtórnego odtworzenia tego stanu pierwotnego, komunii, jedności z Bogiem. Z kolei w Nowym Testamencie pojawia się metanoia – przemiana, nawrócenie, w której ma nam pomagać post. Z tym doskonale koresponduje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych – mięso i krew to pierwiastek życia, trzeba się z niego oczyścić, aby wrócić do pierwotnej harmonii.
Drugi wymiar, pojawiający się już w przed powstaniem wielkich religii monoteistycznych, to wymiana energii ze światem. Ponieważ post się wiąże z rytmem natury, zwłaszcza rocznym, więc w pewnych momentach się pości, chcąc całą energię, która mogłaby pochodzić z przetwarzania pokarmu, symbolicznie przekazać naturze, aby była płodna i rozwijała się.
Post zawsze był też momentem przygotowania, pojawiał się przed różnymi ważnymi wydarzeniami, na przykład rytami inicjacyjnymi. Ktoś udowadniał swoją dojrzałość w społeczności w ten sposób, że potrafił przez jakiś czas pościć.
Czwarty wymiar to wymiar oczyszczenia – post pojawiał się też przed wydarzeniami związanymi z sacrum. Szaman często przed wykonywaniem jakiegoś rytuału magicznego przygotowywał się do tego przez post. Tak samo było z wyrocznią delficką – gdy ktoś do niej przychodził, też musiał poczekać, aż pytia się oczyściła przez post, wzięła rytualną kąpiel i dopiero siadała w owych świętych oparach i wygłaszała swoje przepowiednie.
Czy tych rzeczy, zwłaszcza dwóch ostatnich, nie można było jednak osiągnąć w inny sposób? Dlaczego ludzie, i to w tak różnych kulturach, wpadli na pomysł poszczenia?
Dostarczanie pokarmu jest jedną z podstawowych form dbałości o własne życie. Głód jest postrzegany jako jedna z największych klęsk. Człowiek uświadamia sobie swą zależność od przyrody, swą zwierzęcość, a równocześnie chce ją przezwyciężyć poprzez produkty kultury.
A może po prostu potrzeba poszczenia wynikała z przyczyn czysto fizjologicznych – czasem dobrze jest oczyścić organizm – a potem dorobiliśmy do tego różnego rodzaju uzasadnienia?
Oczyszczanie organizmu mieści się w logice rekreacji, odnowienia, powrotu do podstawowego porządku, ładu.
Czy te podstawie wymiary postu pojawiają się także w poście chrześcijańskim, czy też on się czymś różni od innych?
W chrześcijaństwie przede wszystkim pojawia się bardzo silne odniesienie do Chrystusa. Chrześcijanin poprzez post w jakiś sposób łączy się z Nim. W Ewangelii Chrystus jest przedstawiony jako nowy Mojżesz, który także schodzi z góry i ogłasza na przykład błogosławieństwa. Mojżesz przed wstąpieniem na górę Synaj pościł przez czterdzieści dni i nocy po to, aby się spotkać z Bogiem Jahwe. Chrystus po swoim chrzcie w Jordanie także pości i to jest przygotowanie do podjęcia misji. Ale także w ten sposób pokazuje, że Jego pokarmem jest pełnić wolę Boga. W Nim się zaczyna powtórne stworzenie. U Marka jest mowa o tym, że aniołowie Mu usługiwali. To jest ewidentna aluzja do sytuacji rajskiej, do przywrócenia rajskiego porządku, które Chrystus zapoczątkowuje swoją misją. Post przypomina, że nie to jest najważniejsze, co jest na poziomie ziemskim, lecz odniesienie do Boga.
