Karierę polityczną kończył jednak w niesławie, po masakrze robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 r. Anita Prażmowska, brytyjska historyk polskiego pochodzenia, podjęła się przedstawienia jego całościowej biografii – pierwotnie ukazała się ona w zeszłym roku, w języku angielskim.
Jest to pozycja naukowa, choć przygotowana z anglosaskim sznytem: szeroko prezentowane są tło i epoka, a przypisów jest stosunkowo niewiele. We wstępie autorka podkreśla, że chce spojrzeć na Gomułkę w nowy sposób – w wywiadach prasowych określała to mianem „podejścia humanizującego Gomułkę”. W rzeczywistości jednak książka Prażmowskiej zawodzi zupełnie. Autorka w całości i bez dyskusji przyjmuje ustalenia historyków, którzy pisali o polskich komunistach przed 1989 r. Przeprowadzona przez nią kwerenda archiwalna zdumiewa skromnością, a liczba książek w ogóle niewykorzystanych wprost zatrważa.
Niestety, podejście Prażmowskiej nie wnosi nic nowego. O tym, że Gomułka potrafił niejednokrotnie przeciwstawić się Sowietom, polscy historycy doskonale wiedzą. Miejscami zresztą autorka idzie w swojej „humanizacji” zdecydowanie za daleko, jak np. wtedy gdy ignoruje problem jego odpowiedzialności za krwawą rozprawę z podziemiem niepodległościowym w latach 1944–1948. Sytuacji nie poprawia bardzo niezręczne tłumaczenie książki, które językowo zbliża ją do publikacji historycznych z epoki PRL. Gomułka wciąż czeka na swoja pełną biografię.
_
Anita Prażmowska
Władysław Gomułka
Wydawnictwo RM, Warszawa 2016, s. 296
