Jakub Muchowski

Prezydent wszystkich opozycjonistów

Etykieta „prezydent” dobrze pasuje do postaci Jana Józefa Lipskiego. W satyrze Jana Szpotańskiego Cisi i gęgacze z 1964 r. zostaje on przedstawiony jako prezydent gęgaczy (opozycjonistów).

Jakub Muchowski

Szpieg na dworze Stalina

„Beze mnie bylibyście zgubieni” – mawiał Stalin do grupy swoich najbliższych współpracowników. Ci jednak, gdy go zabrakło, zachowali kontrolę nad imperium i sprawnie nim zarządzali.

Jakub Muchowski

Czujesz? Coś tu z nami jest

Uczucie obecności niewidocznego Gumbrecht utożsamia z dużymi pokładami nerwowości oraz brutalności, wydawałoby się, stabilnych i spokojnych lat powojennych.

Jakub Muchowski

Transnarodowa historia strajków głodowych

Strajk głodowy należy do grupy narzędzi oporu politycznego polegających na poddawaniu się – a nawet zadawaniu sobie – cierpienia. Wchodzi do użycia ruchów protestu w II poł. XIX w. wraz z takimi działaniami, jak: prowokowanie aresztowań i przemocy ze strony policji, samookaleczenia (np. zaszywanie ust) i samobójstwa (w tym samospalenia).

z Marcinem Zarembą rozmawia Jakub Muchowski

Tuż po wojnie

W moim wyobrażeniu o historii okres zaraz po wojnie był jednym z momentów założycielskich naszego społeczeństwa (innym była rewolucja Solidarności). Nie urodziłbym się, gdyby nie II wojna światowa i jej konsekwencje.

Jakub Muchowski

Anatomia wielkiej Polski katolickiej

Nowa Polska nie miała być organizmem państwowym, lecz ruchem przypominającym swą strukturą „zakon” lub „armię”, w którym obowiązywała zasada prymatu celów politycznych, a więc dobra narodu i spełnienia planu zbawienia, nad prawem i procedurami funkcjonowania instytucji.

z Andrzejem Friszke rozmawia Jakub Muchowski

Społeczny użytek z historii

We współczesnym patriotyzmie można zaobserwować dużo blichtru, fasadowości i efekciarstwa sprowadzającego przekaz historyczny do prostego odwołania do emocji. Dominacja tradycji powstania warszawskiego i żołnierzy wyklętych to przejaw pragnienia budowania silnych wspólnot „tożsamościowych”, niechęci do procedur i kooperacji z Polakami inaczej myślącymi.

Jakub Muchowski

Syndrom i lek

Riabczuk identyfikuje komponenty syndromu postkolonialnego Ukrainy. Demaskuje zarówno te projektowane przez wschodnich i zachodnich, bliskich i dalszych, ale ważnych (Bruksela, Waszyngton) sąsiadów, jak i te podtrzymywane na miejscu i głęboko zinternalizowane przez samych Ukraińców.

Jakub Muchowski

Lekcja Holokaustu

Instytucja państwa zostaje osłabiona w momencie wyłonienia się jego narodowej formuły, którą Arendt określa jako podbój państwa przez naród prowadzący do konfliktu praw obywatela i członka narodu oraz do zakwestionowania statusu obywatela mieszkańców nienależących do narodowej większości i niekiedy ich denaturalizacji

Jakub Muchowski

Wszystko o hipisach w PRL

Mamy pierwszą systematyczną i obszerną monografię historyczną hipisów w PRL. Bogusław Tracz wykonał tytaniczną pracę, gromadząc szczegółowe informacje na temat ruchu.

Jakub Muchowski

Odwieczny naród i Marzec

Nacjonalistyczny zwrot w PRL w latach 60. kulminujący w wydarzeniach Marca ‘68 komentowano już wiele razy. Począwszy od proroczego „jest spadkobiercą ONR-u partia” Miłosza koncentrowano się jednak na ideowej reorientacji w elitach władzy, przedstawiając ją tak, jakby dokonywała się w społecznej próżni.

z Krzysztofem Zamorskim rozmawia Jakub Muchowski

Historyczne układy dłużne

W roku złych zbiorów pożyczali nie tylko chłopi. Zagrożone upadkiem bywały również małe gospodarstwa szlacheckie, a ich właściciele szukali pożyczek na przeżycie. Nie chodziło więc o kredytowanie rozwoju gospodarstwa, ale o jego przetrwanie. Takich pożyczek mógł udzielić tylko bogaty szlachcic lub magnateria. Praktyka ta była elementem układów klientyzmu, który wytworzył się w I Rzeczypospolitej i zajmował ważne miejsce w staropolskiej gospodarce.

Jakub Muchowski

Nie wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu

Zaproponowane przez Connelly’ego porównanie radykalnej transformacji akademii w NRD, PRL i Czechach prowadzi do wartościowych i ciekawych opisów dynamicznej i, co ważne, zwrotnej relacji między władzą komunistyczną a środowiskiem uniwersyteckim.

Jakub Muchowski

Stara-nowa wojna

Warto zastanowić się, czy stosowane w odniesieniu do terroryzmu etykiety „nowy” i „religijny” są trafne. Posługiwanie się formułą „nowy typ wojny” wydaje się błędne z punktu widzenia wiedzy historycznej. Zamiast pomóc w zrozumieniu zjawiska, może posłużyć do uprawomocniania działań niezgodnych z prawem „tradycyjnej” wojny „starego typu”.

z Januszem Tazbirem rozmawia Jakub Muchowski

Rycerz na przedmurzu

Potop to moim zdaniem główna przyczyna kariery figury Polaka-katolika. Kolejna to popularność mitu Polski jako przedmurza chrześcijaństwa. Nie bez znaczenia był również fakt, że Polska przez całe XVII stulecie nie toczyła walk z katolickimi przeciwnikami.

Jakub Muchowski

Ćwiczenie z wyobraźni historycznej

Susan Buck-Morss zwraca uwagę, że zaproponowane przez Hegla teoretyczne rozstrzygnięcie konfliktu panowania i niewoli zostało praktycznie zrealizowane na Haiti.

z Andrzejem Friszkem rozmawia Jakub Muchowski

Logika rewolucji

Warto przyjrzeć się Solidarności jako rewolucji. Termin ten pozwala lepiej zrozumieć ruch społeczny jako zjawisko masowe, kierowane określonymi emocjami, rozrastające się zgodnie z charakterystyczną dynamiką. Umożliwia odniesienie tamtych wydarzeń do rozpoznanych mechanizmów rewolucji, np. postępującej radykalizacji postulatów i postaw.

z Nikołajem Iwanowem rozmawia Jakub Muchowski

Zapomniane ludobójstwo

Krew polskiego chłopa spod Żytomierza ma taką samą wartość co krew pułkownika zabitego w Katyniu. W czczeniu ofiar totalitaryzmu nie powinno być Polaków pierwszej i drugiej kategorii.

Jakub Muchowski

Nigdy nie byliśmy i nie będziemy nowocześni

Odwieczny naród Michała Łuczewskiego wchodzi w dyskusję ze stwierdzeniem, że Polacy to naród nowoczesny. Wydaje się, że takie spojrzenie na wspólnotę zamieszkującą demokratyczne państwo europejskie w XXI w. nie powinno budzić wątpliwości. Autor jednak – występując z pozycji radykalnie krytycznych wobec projektu nowoczesnego – stara się nakłonić czytelników do ponownego przemyślenia utartych przekonań dotyczących tej formuły.

Jakub Muchowski

Logika Krainy Carów

„Imperium peryferii” to paradoksalna formuła opisująca potężne, ekspansywne państwo o znacznym terytorium, dużej liczbie mieszkańców i silnej armii, które pozostaje jednak w relacji zależności od krajów centrum globalnej gospodarki.

Jakub Muchowski

Lepiej być nie może?

Historia kontrfaktyczna służy często nie tyle zrozumieniu przeszłości, ile jej osądzeniu. Jeżeli bowiem w danej sytuacji można było postąpić inaczej, podjęte na przestrzeni dziejów decyzje zasługują na pochwałę lub potępienie. Wielowieyski przedstawia historię, na jaką Polacy zasługują, choć w wielu wypadkach z własnej winy skierowali jej bieg na inne tory.

Jakub Muchowski

Historyk, pracuje w Instytucie Historii UJ. Zajmuje się teorią pisarstwa historycznego i historią intelektualną. Autor książki Polityka pisarstwa historycznego (2015).