Wygnaniec to więcej niż biografia. Książka poświęcona została nie tylko życiu Zygmunta Baumana, skrupulatnie opowiedzianemu, lecz także najnowszej historii Polski, jej oddziaływaniu na losy jednostek, narodowym ranom, doświadczeniu odrzucenia i bezdomności. Imponujące są w niej konteksty, których Domosławski dostarcza czytelnikom, np. o wydarzeniach z marca 1968 r. albo o konflikcie wokół pamięci o tzw. żołnierzach wyklętych. Dzięki tym wątkom widać, dlaczego życie i wybory autora Płynnej nowoczesności budziły i budzą gorące polityczne spory. Dla wielu czytelników to atut, dla innych ta narracja może być aż nadobfita.
Bohater zyskuje w tej biografii wyraźny autorski stempel. Bauman jest tytułowym wygnańcem, a na pierwszy plan wydobyty zostaje dramatyzm jego życiowych losów: ucieczki z kraju przed nazistami, przymusowej emigracji za komunistów, niezrozumienia i odrzucenia w warunkach polskiej demokracji. Filozof ukazany zostaje jako poraniony, ale trwając wiernie przy lewicowych wartościach, pozostaje spójny i konsekwentny. Budzi to sympatię autora, który wprost przyznaje, że Bauman pomagał mu zrozumieć świat podczas pisania Wykluczonych i był mu ideowo bliską postacią.
Książka ma też znamiona biografii intelektualnej, o czym najlepiej świadczy zrekonstruowany przez Domosławskiego spór między Baumanem a Kołakowskim. Powraca on w książce w kilku odsłonach, budując napięcie w drugiej części publikacji, gdy po roku 1970 życie bohatera zwalnia i sprowadza się do typowych obowiązków socjologa: nauczania, konferowania, pisania. Literacko to świetny zabieg – bo warsztatowo to praca wybitna – pytanie jednak, czy ten konflikt nie został aby przez autora wyolbrzymiony…
Czytaj także
Wszystkie życia Zygmunta Baumana
Artur Domosławski
Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana
Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa 2021, s. 912
