fbpx
142

Idee

Rok
  • 832
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2006
  • 2005
  • 1983
  • 1978
  • 1971
  • 1946
Michał Zabdyr-Jamróz, Marta Malinowska-Cieślik

Dokąd prowadzi „wielkie przeprogramowanie”

W przeszłości dzieciństwo polegało na rozwoju w oparciu o tradycyjną zabawę, gry i eksplorację świata. Teraz dzieci wychowują się w świecie „bezcielesnych sieci wirtualnych”. Czy smartfony spowodowały epidemię chorób psychicznych wśród nastolatków?
Joanna Bednarek

Genderowa heretyczka

Większość humanistów może pozazdrościć Judith Butler sławy. Dlaczego jednak współtwórczyni teorii queer ma dziś aż tylu przeciwników?
Carole Angier

Prawdziwy Austerlitz

Czy W.G. Sebald przywłaszczył sobie czyjąś biografię, pisząc Austerlitza, jedną z najsłynniejszych powieści ostatnich dekad? A może zrobił jedynie to, co zawsze robią pisarze?
Krzysztof Kornas

Hubermania

Andrew Huberman przeistoczył dbanie o siebie z praktyk kojarzonych z magazynami kobiecymi w optymalizację własnej biologii. Niestety, z analiz jego błędów, manipulacji i konfliktów interesów zebrałaby się już co najmniej mała książka, a jego publiczny wizerunek racjonalnego naukowca znacznie odbiega od realiów życia prywatnego.
Dezydery Barłowski

Christopher Isherwood i jego plemię

„Po to właśnie przyjechał do Berlina, żeby się w kimś zadurzyć” – w ten sposób Christopher określa cel swojej podróży z 1929 r. Jednak nie chciał się zakochiwać w pierwszym lepszym chłopcu. Jego gust był jasno sprecyzowany, kochanek miał spełniać określone kryteria – musiał być Germańskim Chłopcem
Karolina Wątroba

Marzenie o erudycji, czyli o czytaniu „Czarodziejskiej Góry”

Moją pierwszą lekturę Czarodziejskiej góry zdominowało marzenie o czytelniczce, jaką mogłabym się stać, jeśli tylko przyłożę się do studiów – lepszą niż nastoletnia Sontag, niż młody Fuentes! Czytanie Manna pobudzało mój apetyt na erudycję. Dopiero po czasie zrozumiałam, że nie jest to powieść zarezerwowana dla nobliwych profesorów literatury
Maria Karpińska

Uczciwy człowiek, dobry pisarz

Był autorem powieści, opowiadań, esejów, książki dla dzieci i wierszy, ale przede wszystkim ikoną – nie tylko walki o sprawiedliwość i równość, lecz także zdolności ubierania tej walki w słowa. Sto lat temu urodził się James Baldwin
Mateusz Burzyk

Czego nas uczą przypadki Foucaulta i Derridy

Nie ma już intelektualistów, których erudycja miałaby w sobie taki czar kontestacji i antyhierarchicznej rewolty. Dlaczego Michel Foucault i Jacques Derrida – każdy na swój sposób – zyskali status intelektualnych guru?
Łukasz Musiał

Żydowska uniwersalistka

Dla wielu Susan Neiman to współczesna następczyni Hannah Arendt: łączy filozoficzne wykształcenie, intelektualną niezależność, polityczny temperament oraz odwagę wyrażania własnych przekonań
Susan Neiman

Bycie woke nie jest lewicowe

Wokeizm jest napędzany emocjami, które od zawsze poruszały ludzi o poglądach lewicowo-liberalnych: pragnieniem, aby stać po stronie uciskanych, i nadzieją na zadośćuczynienie za zbrodnie historii. Te godne szacunku uczucia są jednak wspierane przez wątpliwe filozoficznie tezy
Piotr Oczko

Malarka czasów Goethego

Anna Dorothea Lisiewska-Therbusch była jedyną niemiecką malarką, która w swej epoce osiągnęła spektakularny sukces – nie udało się to żadnej innej tworzącej wówczas kobiecie. A wszystko to osiągnęła, będąc w dużej mierze samoukiem
Stefan Klemczak

George Steiner pytał o tragedię w sztuce i w życiu

Co się stało – pyta George Steiner – że obecnie nie powstają już wielkie tragedie? Dlaczego w nowoczesnym świecie gatunek nie osiągnął wcześniejszych wyżyn? 
George Steiner

„Bóg” to jeszcze nie teraz

Pewny jestem jednego: jeśli pytanie o istnienie lub nieistnienie Boga osunie się w banał, jeśli zostanie odpompowane ze społecznej i jednostkowej świadomości niczym mętna woda, wówczas zmieni się całe nasze dziedzictwo myśli i sztuki 
Agata Sikora

Nowa filozofia seksu

Wyobraźcie sobie świat, w którym to nie kobiety spędzają godziny na rozmowach z przyjaciółkami, analizując, czy były wystarczająco asertywne i czy to, co je spotkało, było nieudaną randką, molestowaniem czy gwałtem. Zamiast tego mężczyźni przy piwie dyskutują, czy w seksie byli dość uważni, otwarci na partnerkę i jej potrzeby.
Karol Kleczka

Mark Fisher po drugiej stronie lustra

Fisher pasjonował się opowiadaniami fantastycznymi Lovecrafta i dziwacznymi filmami Lyncha, bo wiedział, że są trampoliną do innych światów, które odsłaniają aporie naszego, i uczą wolności.
Lech M. Nijakowski

Czego nie wiemy o pedofilii

Pedofilia to dziś synonim skrajnego zła – i słusznie. Dlaczego przez dekady, a nawet stulecia, tego zła nie dostrzegaliśmy?
Magdalena Czubaszek

Piracka utopia

Piraci jako pierwsi wdrażali idee samorządności. Budowali państwa oparte na głosowaniach, którymi nie raz rządziły kobiety. Pomysły te powstały w izolacji od głównego nurtu politycznego i nie zaistniałyby bez wolności, jaką daje morze.
Michał Sowiński

Gramatyka uważności Iris Murdoch 

Wiara w możliwości powieści, która może żonglować językami i perspektywami, czyni z Iris Murdoch jedną z najważniejszych twórczyń XX w.
Zbigniew Mikołejko

Wyuzdanie kamieni

Średniowieczne rzeźby sakralne to nie tylko natchnione postaci świętych i królów, ale też sprośne figury rozpasania i fizjologicznej wulgarności. Wśród nich feministyczne interpretacje wyniosły na piedestał żeńską postać, zwaną Sheela-na-Gig.
Byung-Chul Han

Byung-Chul Han: rytuały stabilizują życie

Rytualne powtarzanie odkrywa intensywność w tym, co nie dostarcza bodźców, co niepozorne i mdłe. Kto zaś oczekuje ciągle czegoś nowego, ekscytującego, przeocza to, co już jest.
z Waldemarem Kuligowskim rozmawia Martyna Słowik

Takie jest prawo święta 

Jedną z głównych funkcji rytuału jest dawanie poczucia bezpieczeństwa. Za maskami, waleniem w bębny, rozpalaniem ogniska stało poszukiwanie powtarzalności, stałości, swojskości. Tego szukamy też zwykle w świętach Bożego Narodzenia.
Piotr Oczko

Malarka i matka

Mary Beale z pewnością nie była malarką wybitną. Udało jej się zaistnieć na fali mody na portrety, która pojawiła się na Wyspach za sprawą Van Dycka. Wszystkie mankamenty znikają jednak, gdy malarce pozują dzieci, Bartholomew i Charles.
Beata Łazarz

Buddyzm po polsku

Wielu polskich buddystów za cel stawia sobie odróżnienie istoty nauczania Siddharthy Gautamy od jego zmiennych form kulturowych, niejako jej wyabstrahowanie i przetłumaczenie na realia świata XXI w.
z Ireneuszem Kanią rozmawia Mateusz Burzyk

Serdeczność dla wszystkich istot. Ostatnia rozmowa z Ireneuszem Kanią

Nasz świat, wszystko, co żyje, istnieje dzięki zabijaniu. Otóż dla mnie zabijanie nie jest rzeczą obojętną wpisaną w obiektywną strukturę wszechświata, jak spokojnie przyjmują to Chińczycy. Mnie się to nie podoba, nie godzę się z tym.
Mateusz Burzyk

Ireneusz Kania (1940–2023). Odejście giganta

Każde spotkanie lub rozmowa telefoniczna z Ireneuszem Kanią stanowiły zarazem przyjemność i wyzwanie. Z jednej strony można było chłonąć to, co mówił, ale z drugiej czuło się zobowiązanie, by choć w krótkiej odpowiedzi użyć kilku słów, które mogłyby zachęcić go do dalszych wypowiedzi.
Maciej Topolski

Porno wiedza. Co mówi o pożądaniu i nudzie?

Z serwisów pornograficznych korzysta dziennie na całym świecie więcej osób niż z Netflixa czy TikToka. Czy nam się to podoba, czy nie – pornografia to dziś istotna część naszej kultury i życia codziennego.
Jan Jęcz

Czy czatboty czatują na nasze etaty?

Rozwój narzędzi sztucznej inteligencji nie musi być zagrożeniem dla ludzkiej kreatywności. Może być szansą, by na nowo ją docenić.
z Davidem Wengrowem rozmawia Michał Jędrzejek, Karol Kleczka

Potrzeba wyobraźni, aby zrozumieć przeszłość

Dlaczego myśl, że rdzenni mieszkańcy Ameryki bywali mądrzejsi od oświeconych Europejczyków, wydaje nam się dziwnie radykalna?
Iwona Krupecka

Odzyskiwanie rdzennej Ameryki

Imperia Irokezów i Komanczów, narody Navahów i Apaczów, Liga Pięciu Narodów i Konfederacja Indiańska. Od tysiącleci ziemie amerykańskie były kształtowane ludzką ręką, wyrastały i upadały imperia, narody wchodziły w sojusze lub ze sobą walczyły. Czas na nową opowieść o historii Ameryki.
Piotr Oczko

Hansken i Clara

Słonica Hansken i nosorożyca Clara były gwiazdami nowożytnej Europy – pokazywane na jarmarkach i dworach królewskich, dostarczały rozrywki tysiącom ludzi. Nikt nie zwracał uwagi na ich cierpienia
Paweł Majewski

Cyrk, czyli o pragnieniu dominacji

Widowiska cyrkowe służą podkreślaniu obcości. Są odwrotnością teatru, który daje szansę na empatyczne wczucie się w Innego, doświadczenie katharsis. Cyrk nie wzbudza ani litości, ani trwogi – jedynie ekscytację oraz pragnienie dominacji nad zwierzętami i ludźmi, którzy w nim występują
Barbara Brzezicka

Wstrząsające doświadczanie

Co sprawia, że czujesz się najbardziej żywy?
Sławomir Żurek

Co zrobiliśmy z naszym chrześcijaństwem?

Przemoc fizyczna i symboliczna, antyjudaizm oraz nienawiść rasowa to główne wyznaczniki relacji chrześcijan do wyznawców judaizmu, których efektem było przyzwolenie na zagładę Żydów w wieku XX lub co najmniej bierność wobec niej. Sytuację odmienił dopiero II Sobór Watykański, nazywając antysemityzm grzechem.
Janusz Poniewierski

Stańmy wreszcie przed lustrem

Kiedy redakcja „Znaku” umawiała się z Pawłem Śpiewakiem na druk „tez o polskim antysemityzmie”, nikt nie przypuszczał, że staną się one czymś na kształt testamentu. Że będziemy je czytać jak zapis ostatniej woli ich autora.
bell hooks

Dać miłości słowa

Praktykę miłości szczególnie utrudniało mi to, że wciąż wiązałam się z poranionymi emocjonalnie mężczyznami, którzy nie byli zbytnio zainteresowani tym, by kochać, choć sami pragnęli być kochani.
Piotr Oczko

Stara panna pastelistka

Malarka dyscyplinowała wszystkich korespondentów życzliwie sugerujących korzyści płynące z zamążpójścia: „Co się zaś tyczy mężczyzn, to proszę przyjąć do wiadomości, że na tym świecie nic nie interesuje mnie mniej niż oni”.
Robin Dunbar

Seks, mesjasze i cuda

Zachowanie wielu przywódców kultu graniczy z zachowaniem psychotycznym i paranoicznym.
Rebecca Solnit

Cytryny Stalina

Stalin był pochłonięty przymuszaniem drzew cytrusowych do przekraczania granic wyznaczonych im przez przyrodę. Najwyraźniej uważał, że ich fundamentalną naturę, podobnie jak naturę ludzi, można zmienić siłą.
z Anastasią Ruban rozmawia Urszula Pieczek

Odsłonić umysł i zakryć ego

Osoby w depresji często czują się samotne, oddzielone od świata. Psychodeliki dają możliwość połączenia, sprawiają, że odczuwamy większą radość z przebywania w naturze, z obcowania z innymi.
Maciej Lorenc

Krótka historia psychodelików

W latach 50. i 60. wydawało się, że LSD doprowadzi do naukowej i społecznej rewolucji. Dziś wracamy do psychodelików ze skromniejszym oczekiwaniem – mają pomóc w walce z kryzysem zdrowia psychicznego.
Krzysztof Kornas

Czas psychonautów

Alkohol, nawet konsumowany rzadko i w niewielkich ilościach, jest dla organizmu człowieka silną trucizną. Może niedługo to mikrodawki psychodelików zastąpią go w naszym życiu społecznym?
Marta Alicja Trzeciak

Zwierzę też człowiek

Frans de Waal był jednym z pierwszych naukowców, którzy przestali wstydzić się tego, że dostrzegają w zwierzętach takie „ludzkie” zachowania jak dążenie do sprawiedliwości czy empatyczne postępowanie.
z Fransem de Waalem rozmawia Krzysztof Kornas

Kto się boi różnorodności?

W ludzkim społeczeństwie chcemy, aby każdy pasował do jakiegoś pudełka. Inne naczelne potrafią być dużo bardziej tolerancyjne, gdy chodzi o nietypowe zachowania seksualne i normy genderowe.
z Katarzyną Januszkiewicz rozmawia Martyna Słowik

Jak uniknąć pułapek w myśleniu

Dlaczego niełatwo przewidzieć, co zapewni nam szczęście w przyszłości? Skąd trudności w ocenie ryzyka w pracy i codziennym życiu? Jak unikać kosztownych błędów?
Krzysztof Nędzyński

Małe jest solidne

Leszek Kołakowski pisał, że jest konserwatywno-liberalnym socjalistą. Taleb tworzy dziś katechizm dla socjalistyczno-republikańskich libertarian.
Nassim Nicholas Taleb

Za co zapłaciłbyś własną skórą?

Proponuję prostą zasadę: ważne decyzje muszą być podejmowane przez ludzi, którzy płacą za ich konsekwencje. Inaczej światu grozi całkowita zapaść.
z Nicholasem Nassimem Talebem rozmawia Catherine Portevin

Tylko niepewność jest pewna

„Instytucje, które nazywam kruchymi, działają dobrze w stabilnych czasach, jednak nie radzą sobie podczas kryzysów. Te antykruche ulepszają się na drodze trudnych doświadczeń. Wolę być głupi i antykruchy niż inteligentny i kruchy” - mówi Nicholas Nassim Taleb.
Marek Maraszek

Filozof przypadku

Jego książki zostały przetłumaczone na ponad 30 języków. Koncepcja „czarnego łabędzia” na stałe zagościła w słowniku filozofów i ekonomistów, a nazwisko autora jest odmieniane przez wszystkie przypadki, gdy dochodzi do kryzysu finansowego, wybuchu wojny czy globalnej pandemii. Kim jest Nassim Nicholas Taleb i co ma nam do powiedzenia o niepewności?
Agata Sikora

Męska gra?

Historia europejskiej filozofii to zazwyczaj opowieść o ideach, wizjach, nadziejach i strachach mężczyzn
z Iwoną Dadej rozmawia Anna Mateja

Ufne w szczęśliwą gwiazdę

Profesorowie z oporem przyjmowali zmiany, które naruszały ich uprzywilejowaną pozycję. Nie tylko na uniwersytecie, gdzie pojawiła się konkurencja w postaci kobiet. Obawiali się także, że ich żony czy córki, idąc śladem emancypantek, zapragną zawodowej samodzielności.