fbpx

Kultura

282

Świat

Społeczeństwo

Rok
  • 832
  • 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
  • 2010
  • 2009
  • 2008
  • 2007
  • 2006
  • 2005
  • 1983
  • 1978
  • 1971
  • 1946
Olga Gitkiewicz, Filip Springer

Tutaj nie powinno być żadnych słów

Czy wiesz, jak zrobić koktajl Mołotowa, Filipie? Mój syn, dwunastolatek, wie.
Karol Derwich

Najbiedniejszy kraj zachodniej półkuli

Życie na Haiti toczy się od wstrząsu do wstrząsu: naturalnego jak trzęsienie ziemi z 2010 r., gdy dach nad głową straciło ok. milion ludzi, lub politycznego, jak zabójstwo prezydenta z roku 2021. Poza momentami kryzysów sprawy tego kraju nie przebijają się do świadomości międzynarodowej opinii publicznej.
z Konradem Pędziwiatrem rozmawia Małgorzata Nocuń

Co czeka migrantów z Ukrainy? Wielokulturowa przyszłość Polski

Imigracja do Polski będzie narastać. Liban i Turcja, w których tymczasowy dom znalazło ponad 5 mln uchodźców, zmagają się z problemami gospodarczymi. Ludzie tam żyjący pragną wyrwać się do lepszego świata. Jeśli nie stworzymy mechanizmów, żeby część z nich do nas zaprosić, to podróż przez las lub morze będzie dla nich jedyną opcją.
z Davidem Millerem rozmawia Kacper Kowalczyk

Czy granice mają moralne znaczenie?

Ważne są zarówno prawa migrantów, jak i kontrola granic. Nie mamy do czynienia ze stanem natury ani z bezlitosną walką o ochronę przywilejów mieszkańców Zachodu, ale z systemem, który da się moralnie uzasadnić obu stronom – i obywatelom danego kraju, i nowym przybyszom.
Iza Klementowska

Cztery drogi do Polski

– Mówicie: „biedni uchodźcy”, „biedni ludzie”, jakby was to nie dotyczyło – mówi Leyla, Czeczenka, która mieszka w Polsce już prawie 20 lat. – A najważniejsze jest, żeby zrozumieć, że każdy może być na miejscu osób, które koczują teraz na granicy. Historia się powtarza, a my nic się od niej nie uczymy.
z Pietro Bartolo rozmawia Ewelina Kaczmarczyk

W DNA Europy jest różnorodność

W moim życiu wstydziłem się wielokrotnie. Wstydziłem się na Lampedusie za każdym razem, kiedy tonął statek. Wstydziłem się też podczas wizyty na polsko-białoruskim pograniczu. Mam nadzieję, że poczują wstyd również ci, którzy odpowiadają za aktualne traktowanie migrantów.
Michał Matlak

Trzy opowieści o Francji i Éricu Zemmourze

W kwietniu odbędą się wybory prezydenckie we Francji. Emmanuel Macron będzie starać się o reelekcję. Czy uda mu się przełamać niepowodzenia dwóch swoich poprzedników: Sarkozy’ego i Hollande’a, przywracając tradycję długich prezydentur Mitterranda i Chiraca? Największych rywali ma na prawicy, najbardziej nieprzewidywalny z nich to Éric Zemmour.
Oksana Zabużko

Polskie marzenie, polskie rozczarowanie

Można zdiagnozować kurczenie się terytorium wolności na podstawie kurczenia się „terytorium książki”. Tam gdzie literatura jest marginalizowana, biblioteki zamykane, programy przestawiane na „nieprzeciążanie” dzieci nadmiarem lektur – tam mój wewnętrzny czujnik zaczyna piszczeć jak dozymetr w strefie czarnobylskiej: ostrożnie, ludzie, tu się szykuje jakaś pułapka.
Agnieszka Burton

Bóg w krainie Oz

Co trzeci mieszkaniec Australii nie wyznaje żadnej religii. Australijczycy albo są twardo stąpającymi po ziemi pragmatykami, albo poszukują duchowości w przyrodzie, jodze bądź New Age’u.
Redakcja

Praworządność filarem europejskiej demokracji. Apel Inicjatywy Chrześcijan dla Europy

„Jako chrześcijanie zaangażowani na rzecz Europy zrobimy wszystko, co w naszej mocy, aby pomóc w budowaniu takiego niepartyjnego konsensusu zarówno w naszych krajach jak i pomiędzy nimi” - piszą autorzy apelu „Praworządność filarem europejskiej demokracji”.
Hannah Arendt

My, uchodźcy

Żyjemy w świecie, w którym istoty ludzkie jako takie od pewnego czasu prze­stały się liczyć. Nie liczą się, odkąd społeczeństwo odkryło dyskry­minację jako potężną broń społeczną, pozwalającą zabijać ludzi bez przelewu krwi.
Małgorzata Nocuń

Mater Dolorosa Poradziecji

Gdyby tworzono definicję pojęcia „matka cierpiąca z kraju poradzieckiego”, brzmiałaby: kobieta, której syna zabito podczas wojny albo operacji specjalnej. Zginął, ponieważ był niewygodny dla władz. Pogrążona w żałobie matka szuka prawdy o śmierci swojego dziecka, często i jego ciała. Chce tę śmierć pomścić, a czasem tylko urządzić pogrzeb i pomodlić się na grobie.
Ula Idzikowska

Nowy grecki dom. I jego brak

Większość uchodźców żyje z dala od Greków, pośrodku niczego. W obozach próbują stworzyć nowy dom. Który domem przecież nie jest.
Katarzyna Rodacka

Czy nas słychać? Głosy z Afganistanu

„Naprawdę nikt nie łapie się startującego właśnie samolotu dla żartu. To są ludzie pełni desperacji. Wolą zginąć, niż żyć w kraju rządzonym przez talibów”.
Agnieszka Piskozub-Piwosz

Przywilej zaskoczenia

Kiedy opinia publiczna usłyszała o odnalezieniu w ciągu kilku tygodni ponad tysiąca nieoznakowanych grobów na terenie czterech dawnych szkół rezydencjalnych w Kanadzie, wielu przeżyło szok. Ale nie wszyscy. Rdzenni mieszkańcy Kanady wiedzieli i mówili o tym od dawna.
z Barbarą Imiołczyk i Tadeuszem Jackiem Zielińskim rozmawia Dominika Klimek

Cmentarz to dalszy ciąg życia

Polska na skutek II wojny światowej straciła różnorodność, która charakteryzowała nasz kraj przez stulecia. Ale trzeba pamiętać, że miliony dawnych mieszkańców Polski w całej jej różnorodności leżą w tej ziemi. Te miliony tutaj są. Z nami. I teraz chodzi o to, żebyśmy godnie tych zmarłych potraktowali.
Agnieszka Burton

Świat ma 15 km

Czy w jakimkolwiek innym kraju na świecie znajdziemy tyle kapliczek przydrożnych co w Polsce?
Ula Idzikowska

Najmłodsze państwo świata wymaga resetu

Dlaczego bogaty w złoża ropy naftowej i złota Sudan Południowy wciąż jest zależny od pomocy humanitarnej?
Katarzyna Rodacka

Milczenie ateistów

Statystyki pokazują jasno – muzułmanie na Bliskim Wschodzie coraz częściej odchodzą od swojej wiary. Niekoniecznie jednak mogą o tym mówić nawet najbliższym. Mo, Zahra i Sami wiodą podwójne życie i w głębi duszy liczą na jak najszybszą sekularyzację świata muzułmańskiego.
z Yossim Klein Halevim rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Nie wierzę w grzeczny dialog

Palestyńczycy i Izraelczycy powinni usłyszeć wzajemnie swoje głosy. Znamy nasze stanowiska polityczne. Uwewnętrzniliśmy slogany. Teraz potrzebujemy wsłuchać się w nasze opowieści, bo to one czynią nas ludźmi.
Redakcja

Regulamin akcji „Ocalmy naszą planetę”

Jakie miejsca w Polsce chcielibyście ocalić przed zmianą klimatyczną? Które są Wam szczególnie bliskie? Zapraszamy do wzięcia udziału w najnowszym konkursie „Znaku” zorganizowanym z okazji Dnia Ziemi. Czekają na Was trzy zestawy książek związanych z tematyką klimatyczną i turystyczną. Oto regulamin
Antonina Łuszczykiewicz

Szafranowy nacjonalizm

Wielokulturowość w duchu Mahatmy Gandhiego ustępuje dziś w Indiach miejsca hindutwie. Ta propagowana przez premiera Narendrę Modiego wizja jest niezwykle prosta: oferuje podział na dobrych hindusów i złych muzułmanów, dobre wartości hinduskie i złe wartości zachodnie.
Agata Teperek

Prawo do ziemi

Historia Saamów, rdzennej ludności Europy Północnej, jest jednym z wielu przykładów na to, że sztuka ma moc przywracania pamięci o dawnych krzywdach, szerzenia wiedzy wymazywanej z podręczników i zmuszania tych, którzy są odpowiedzialni za minione tragedie, do uderzenia się w pierś.
Małgorzata Nocuń

Wojna o dom

30 lat temu w Górskim Karabachu Ormianie zdobywali spalone azerskie czołgi. Z dwóch robili jeden i ruszali do boju. Dziś nad głowami żołnierzy i ludności cywilnej latają drony, które niosą śmierć. Karabachska wojna przeniosła się w XXI w., a w nowej odsłonie konfliktu zyskał Azerbejdżan.
Michael Beckley

Cyniczne supermocarstwo

Hasło „Po pierwsze, Ameryka” i transakcyjne podejście do polityki zagranicznej to nie wynalazki Donalda Trumpa, ale zasady obowiązujące przez większą część historii USA. W kolejnych dekadach nabiorą one jeszcze większej mocy.
z Iwanem Krastewem rozmawia Piotr Sawczyński

Trumpizm zmienił obywateli w kibiców

Partie polityczne coraz częściej traktują wyborców tak jak kluby piłkarskie swoich fanów. Zwycięstwo ukochanego klubu nie przynosi kibicom żadnych korzyści materialnych, ale poprawia nastrój, napawa dumą, daje chęć do życia. Trump doskonale rozpoznał tę rosnącą potrzebę emocjonalnego triumfu.
Weronika Rzeżutka, Bartosz Wróblewski

Jak dzieci rodziców na polskość namawiały

Do Uzbekistanu wyjechali lub zostali zesłani ich przodkowie. W ZSRR ukrywali swoje pochodzenie, na wszelki wypadek nie uczyli dzieci i wnuków polskiego. Dziś młodzi Uzbecy odkrywają swoje korzenie i wracają do ojczyzny pradziadków. Uczą się polskości, by potem przekazać ją swoim rodzicom.
Michał Matlak

Czułe punkty Francji

Jeszcze przed brutalnym zabójstwem Samuela Paty’ego przez nastoletniego islamistę Emmanuel Macron udał się na paryskie przedmieście, by wygłosić programowe przemówienie o walce z muzułmańskim separatyzmem. Jak będzie wyglądać nowe wcielenie francuskiej zasady laickości?
Małgorzata Nocuń

Upadek wielkiego marzenia

Alaksandr Łukaszenka miał szansę przejść do historii jako ojciec niepodległej Białorusi. Tak się nie stanie. Zapamiętamy podstarzałego, zlęknionego satrapę, który ma krew na rękach.
Justyna Prus

Trzy światy białoruskiej rewolucji

9 sierpnia na Białorusi odbyły się wybory prezydenckie, które duża część społeczeństwa uznała za sfałszowane. Po największych w historii kraju protestach Białorusini przekonują, że ich ojczyzna nie będzie już taka jak wcześniej.
Ula Idzikowska

Anonimowi, nawet po śmierci

Nie wiadomo, gdzie są. Zaginęli na morzu, w drodze do Europy. Większość utonęła. Niektórych odnaleziono i pochowano – często w anonimowych grobach. To opowieść o ludziach, którzy nie dotarli na drugi brzeg.
Krzysztof Marciniak

Bieg z zamkniętymi oczami

Konwencjonalne formy użytkowania plaży szybko mnie nudzą. Zaprojektowałem więc warsztaty ze słuchania szumu, które proponuję plażowiczom. Tłumaczę im, że dla mnie szum oceanu jest muzyką, a ocean – największym i najbogatszym w brzmienia instrumentem muzycznym na Ziemi.
Błażej Popławski

Bliski kres obrzezania kobiet w Afryce

W maju 2020 r. Sudan zdelegalizował zabieg okaleczania narządów płciowych dziewczynek. Dotąd przechodziło go ponad 85% mieszkanek kraju. To kolejny etap walki o równouprawnienie kobiet w postkolonialnych demokracjach.
Katarzyna Rodacka

Tłumacz umiera codziennie

Fazal mieszka w Kabulu. Przez trzy lata pracował jako tłumacz w brytyjskich siłach zbrojnych. Z tego powodu uznano go za zdrajcę i szpiega. W podobnej sytuacji znajdują się setki byłych tłumaczy w Iraku i w Afganistanie. Grozi im śmierć, bo to oni są oczami całej armii. A jeśli wyłupiesz oko, armia będzie ślepa.
Anna Mateja

Kamienie i ludzie

Jestem Żydem. Sprawiedliwi są więc częścią mojej historii. Każdy z nich. Rodzina Janczarskich z Wysocic niedaleko Skały, która na własnym podwórzu wybudowała schron dla żydowskich znajomych. Kilku mieszkańców Stańkowej na Nowosądecczyźnie, którzy ukrywali Żydów w podziemnej piwniczce. Bronisława Golonka z mężem spod Chrostowej niedaleko Bochni, Antoni Skąpski z Hebdowa, nieznana z imienia prostytutka.
z Zuzanną Dziuban rozmawia Marta Duch-Dyngosz

Żydowskie duchy, polskie strachy

W polskich badaniach nad Zagładą przemoc wobec martwych Żydów – okradanie ich grobów – jest nadal w dużej mierze przemocą nierozpoznaną: niewidzialną i nieuznaną. Duchy przyniosą zmianę dopiero wtedy, kiedy nauczymy się nazywać rzeczy po imieniu: w przemocy zobaczymy przemoc.
Maciej Falski

Wielki powrót. Zwrot ku centrolewicy w Chorwacji?

W zwycięstwie Zorana Milanovicia w chorwackich wyborach prezydenckich widzieć można symptom odwrotu społeczeństw europejskich od prawicy. Jego poprzedniczka była rzeczniczką koncepcji Międzymorza, chętnie spotykała się z Andrzejem Dudą oraz Viktorem Orbánem. Milanović stawia zaś na silną wspólnotę europejską.
Anna Mateja

Sytuacja zmusza do działania

Historie moich pacjentów mam upakowane w głowie, jak w szufladkach. Nawet po latach pamiętam, co naprawialiśmy w ich sercach, kiedy byli dziećmi. Wystarczy, że się przedstawią, i już wiem: przełożenie dużych naczyń krwionośnych, serce jednokomorowe, ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej, zwężenie zastawki aorty.
Agnieszka Zielonka

Szlak bałkański. Bez wyjścia

W bośniackim miasteczku Bihać migrantów potraktowano podobnie jak bezdomne psy. By pozbyć się problemu z centrum, stworzono dla nich miejsce poza zasięgiem wzroku turystów i mieszkańców.
Michał Paweł Markowski

Rozpieszczeni i wykluczeni

Diagnoza o „rozpieszczeniu” amerykańskich studentów przedstawiona przez Lukianoffa i Haidta, choć trafnie postawiona, domaga się poważnej korekty. Większość karykaturalnych przykładów wzięta jest z życia bogatych uczelni, gdzie studenci pochodzą z tej samej, niewielkiej grupy majątkowej.
Jonathan Haidt, Greg Lukianoff

Rozpieszczony amerykański umysł

W imię emocjonalnego dobrostanu studenci college’ów coraz mocniej domagają się ochrony przed słowami i ideami, które im się nie podobają. Wyjaśniamy, dlaczego ma to niszczycielski wpływ na edukację i zdrowie psychiczne.
Katarzyna Dembicz

Chile. Niedokończona transformacja

„To nie 30 pesos, to 30 lat” – hasło wykrzykiwane na prawie wszystkich zgromadzeniach organizowanych w ciągu trzech miesięcy protestów miało zwrócić uwagę opinii publicznej na sedno problemu. Nie tłumaczą go podwyżki o 30 chilijskich pesos w transporcie publicznym, ale brak zgody na dalsze forsowanie – realizowanego przez 30 lat kolejnych rządów – neoliberalnego projektu gospodarczego.
Michał Cholewa

Chiny i ład światowy w dobie rywalizacji z USA

Mimo wstępnego porozumienia z grudnia 2019 r., które oddaliło eskalację wojny handlowej między Waszyngtonem i Pekinem, napięcie między dwoma mocarstwami trwa. I jest wielce prawdopodobne, że szersza rywalizacja USA z Chinami będzie w dającej się przewidzieć przyszłości najistotniejszym elementem pejzażu międzynarodowego.
Patrycja Pendrakowska

Podróż tysiąca mil zaczyna się od pierwszego kroku

Od pamiętnych wydarzeń na pl. Niebiańskiego Spokoju minęło już ponad 30 lat. Rocznica jest niewątpliwie okazją do podsumowań i refleksji nad stanem obecnych Chin zarządzanych przez Komunistyczną Partię Chin, a także nad alternatywnymi scenariuszami rozwoju Państwa Środka.
Jagoda Grondecka

Ostatni Żyd w Afganistanie

W wiek XX afgańska społeczność żydowska wkroczyła, licząc sobie imponujące 50 tys. członków. Zaledwie cztery dekady później liczba ta zmniejszyła się ponad stukrotnie. Dziś w całym kraju mieszka tylko jeden Żyd. Postanowiłam go odwiedzić.
Michał Lubina

Hongkong nie wierzy łzom

Od czerwca trwa w Hongkongu „rewolucja naszych czasów”. Bardzo chińska i współczesna zarazem. Gdy zaczynały się masowe protesty, świat przecierał oczy ze zdumienia. To kupieckie miasto, do tej pory symbol zarabiania pieniędzy i pragmatyzmu, w spektakularny sposób unicestwia swój wizerunek. Niszcząc stacje metra, siedziby banków i sklepów, demonstranci nie tylko wpędzają Pachnący Port w recesję – unicestwiają także jego markę znaną ze sloganu „światowe miasto Azji”. Robią to całkowicie świadomie.
Alicja Fijałkowska

Pakt z diabłem, czyli rzecz o „Operacji Kondor”

W 1992 r. na jednym z paragwajskich posterunków znaleziono dokumenty dotyczące „Operacji Kondor”, nazwane później „archiwami terroru”. Wyłaniają się z nich listy 50 tys. zamordowanych, 30 tys. zaginionych i 400 tys. aresztowanych, jednak mówi się, że ofiar mogło być znacznie więcej.
Ola Gracjasz

Kuba – wyspa duchów

W stanach opętania element transu jest podstawą. W ich wywoływaniu i utrzymaniu ważną rolę odgrywają rytmiczne bębny i powtarzające się ruchy ciała oraz śpiew, a także gęsty dym z cygar i opary rumu. Podczas ceremonii santerii nie używa się jednak substancji psychoaktywnych.
Małgorzata Nocuń

Wojna aż do znudzenia

Źle się dzieje, kiedy niewygaszona wojna przenosi się do literatury i kultury popularnej. To pokazuje, że wszyscy już do niej przywykli, że spowszedniała, jest i będzie, bo nikt nie ma pomysłu (a może nawet ochoty), by ją skończyć. Taka wojna toczy się na wschodzie Ukrainy.
Magdalena Genow

Europa po bułgarsku

Jesień 2018 r. upłynęła w Bułgarii pod znakiem protestów, ale ich efekty to kosmetyka, a nie nowa jakość w polityce. Zaczęło się podobnie jak we Francji – od strajków po zapowiedzianych podwyżkach cen paliw. Nie wyłoniły one jednak liderów, z którymi władza mogłaby negocjować.