Wyzwania te stały się naglące zarówno za sprawą demokratyzacji komunikacji, jak i rozwoju mediów społecznościowych. Obieg informacji stracił elitarny charakter, polegający na pionowym przepływie wiedzy od ekspertów do adeptów, od autorytetów do społeczeństwa. Skala i tempo dezinformacji, możliwości wpływania na społeczne emocje są dziś o wiele większe niż w czasach tradycyjnych środków komunikacji. Przekonali się o tym dobitnie m.in. obywatele Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
Te nowe zjawiska stawiają nas przede wszystkim w obliczu pytań o narzędzia pozwalające odróżniać dobro od zła, prawdę od fałszu, autorytet od populisty. Sam proces kształcenia, rozumiany w klasyczny sposób – jako przekaz wiedzy – jest dziś całkowicie niewystarczający. Coraz pilniejsza staje się potrzeba edukacji rozumianej jako nauka krytycznego, analitycznego i syntetycznego myślenia. To warunek konieczny, bez spełnienia którego jako społeczeństwa i jednostki będziemy stopniowo tracić wolność i sprawstwo.
Nie jest to oczywiście postulat nowy, lecz raczej fundamentalna dla naszej kultury prawda, którą dziś, w dobie pytań o europejską tożsamość, trzeba przypominać ze zdwojoną siłą. Europa jako cywilizacja narodziła się jako owoc dwóch „odkryć”. Pierwszym z nich była filozofia, sztuka myślenia i rozwijania wiedzy naukowej. Drugim – religia i etyka rozumiane jako metafizyka (wiedza o tym, co wykracza poza naukę) oraz sztuka życia. Żywotność cywilizacji wyraża się zarówno w umiejętności tworzenia nowych koncepcji, jak i w zdolności do twórczego powracania do określających nas fundamentów. Są nimi nie tylko idee, które dały początek naszej cywilizacji, ale i wypracowane niegdyś formy egzystencji. Stąd tak wiele miejsca poświęcamy na łamach miesięcznika tematom związanym z etyką i sztuką życia.
W noworocznym wydaniu „Znaku”, które oddajemy do Państwa rąk, w każdym dziale splatają się wszystkie z opisanych powyżej zadań. Punktem wyjścia Tematu Miesiąca jest starożytna mądrość i praktyka stoików. W kolejnych materiałach chcemy przybliżyć, w jaki sposób antyczne inspiracje mogą pomóc w kształtowaniu codziennej postawy osób żyjących w dobie płynnej nowoczesności. Sięgamy również po źródła filozoficzne, aby ukazać wpływ Seneki, Cycerona i Marka Aureliusza na współczesnych wybitnych myślicieli, takich jak Martha Nussbaum czy Pierre Hadot. O ile w Temacie Miesiąca główny akcent kładziemy na sztukę życia, o tyle w Ideach próbujemy sztuki myślenia. Piórami Roberta Esposita i Jürgena Habermasa sprawdzamy, jakie perspektywy i wyzwania kreśli dziś filozofia dla naszego kontynentu i ambitnego społeczno-politycznego projektu, który w poł. XX w. dał początek Unii Europejskiej.
Rozpoczynający się rok przyniesie wiele wydarzeń społecznych i politycznych, które mogą mieć silny wpływ na naszą najbliższą przyszłość. Wchodzimy również w czas kolejnych ważnych rocznic. Tym razem kierują nas one w stronę pytań o podziały ukształtowane 30 lat po upadku żelaznej kurtyny i „końcu historii”. Świadomość wyzwań, jakie przed nami stoją, skłania nas do tego, aby nowy rok rozpocząć od rachunku sumienia, do którego praktykowania zachęcali stoicy. Wgląd w siebie pozwala lepiej oceniać otaczającą nas rzeczywistość. Racjonalna ocena, oparta na odróżnieniu iluzji i wyobrażeń od rzeczywistości, pozwala tworzyć rozmaite scenariusze i antycypować fakty, także te z pozoru nieoczekiwane.
