Opowieści tych, którzy osiedli się w Brazylii, poprzedza w książce Aleksandry Pluty część wprowadzająca w zagadnienie brazylijskiej emigracji Polaków oraz sygnalizująca problemy z tym zagadnieniem związane: tożsamość emigranta, język czy idealizowany obraz opuszczonej ojczyzny. To wprowadzenie wyjaśnia również znaczenie historii mówionej (oral history) – relacji „zwykłych” świadków ważnych historycznych wydarzeń i zjawisk. Bo chociaż brazylijskie losy polskich emigrantów mogą budzić podziw, nie Brazylia jako państwo jest tu istotna. Czytamy o Brazylii czy mentalności Brazylijczyków, ale te informacje stanowią kontekst dla tytułowej drogi. Sednem tych opowieści jest droga, jaką przebyli emigranci – kobiety, mężczyźni, Polacy, Żydzi, osoby z różnym wykształceniem, emigranci i ich potomkowie. Na jej przebieg i kształt wpływ wywarły przełomowe wydarzenia dla historii Polski XX w.: likwidacja getta łódzkiego, niemiecka okupacja, szlak Andersa, powstanie warszawskie czy życie w czasach PRL-u. Te „żywe” historie to wspomnienia pełne różnych, często sprzecznych emocji, opowiedziane niekiedy zaśniedziałą polszczyzną („Pan pewnie jest z Kresów!”). Mają jednak niezwykłą wartość, ponieważ dzięki nim znane z podręczników fakty tracą bezduszną anonimowość, a zyskują konkretny ludzki wymiar. I jako takie dają się znacznie lepiej zrozumieć i odczuć.
—
Aleksandra Pluta
Droga do Rio. Historie polskich emigrantów
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, s. 256
