Popularno-naukowa publikacja, jaką stanowią Legendy warszawskie, jest starannie przemyślana i dopracowana pod każdym względem: zarówno koncepcyjnym, edytorsko-redakcyjnym, jak i wizualno-artystycznym[1]. Zawiera wybór 61 legend, uporządkowanych według klucza topograficznego, uwzględniającego miejsca zachowane oraz takie, które albo nie przetrwały do dzisiaj (np. kościół św. Jerzego na ul. Świętojerskiej), albo uległy przekształceniom (np. pałacyk Marii Kazimiery na Marymoncie, który został zamieniony na kościół Matki Bożej Królowej Polski). Najwięcej przekazów dotyczy okolic Starego Miasta: Zamku Królewskiego oraz pl. Zamkowego, ul. Krzywe Koło i jej słynnego mieszkańca Bazyliszka, bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela czy ul. Rybaki, która w poł. XVII w. decyzją króla Jana Kazimierza została włączona do Starej Warszawy.
Od koncepcji po detale
Antologię otwiera tekst autorki wyboru legend Anny Marty Zdanowskiej, nota edytorska Julii Odnous oraz wprowadzający w tematykę szkic historyczny Krzysztofa Zwierza. Ponadto każdy rozdział dotyczący przekazów związanych z konkretną lokalizacją poprzedzają wstępy napisane przez osoby związane z Pracownią Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej UW. Badacze krótko zarysowują historię danego miejsca i wyjaśniają, jak fakty łączą się z prezentowanymi w danej części legendami. Teksty w ramach poszczególnych działów ułożone zostały chronologicznie, zgodnie z datą powstania kolejnych opowieści, co pozwala prześledzić przekształcenia, którym ulegały motywy legendarne, np. postać Bazyliszka czy Złotej Kaczki.
Autorka wyboru we wstępie zauważa: „Ta antologia, ze względu na opracowanie tekstów, komentarz krytyczny i materiały uzupełniające, przeznaczona jest przede wszystkim dla dorosłych – dydaktyków, specjalistów i odbiorców szczególnie zainteresowanych historią Warszawy”. Podkreśla jednak, iż książka została zaprojektowana tak, by dotrzeć również do młodszego czytelnika. Ułatwić to mają dwa, wprowadzone w spisie treści i konsekwentnie powtarzane przy kolejnych tytułach tekstów, oznaczenia: czerwone trójkąty informujące o tym, że legenda jest za trudna lub za straszna dla dzieci, oraz niebieskie półkola, które wskazują, iż nie ma przeszkód, by zaznajomić młodszych czytelników z opowieścią. Trzeba jednak zaznaczyć, że wśród wybranych historii wyraźnie dominują te drugie. Do grupy pierwszych tekstów zaliczają się natomiast przede wszystkim niektóre podania autorstwa Ewy Szelburg-Zarembiny. Utrudnieniem może być w tym przypadku piękna, lecz pełna nieznanych dzisiaj słów polszczyzna, jaką pisarka posługuje się, by opowiedzieć np. o zjawie kobiety, która z własną głową na rękach okrąża w środku nocy staromiejski ratusz, o kocurze – symbolu sił nieczystych – zamieszkującym kamienicę pod św. Anną czy o nieistniejącym dziś pl. Piekiełko, gdzie niegdyś odbywały się egzekucje. Wszystkie trudne słowa zostały jednak zebrane w zamieszczonym na końcu antologii słowniczku, dzięki któremu młodszy czy mniej wyspecjalizowany odbiorca może pokonać barierę językową.
