fbpx
Susan Sontag
Susan Sontag fot. Effigie/Bridgeman/East News
Susan Sontag listopad 2024

Podwójne standardy starzenia się

Najlepiej, jeśli kobieta pozostaje uległa, a zatem nie w pełni dorosła. Jako typowo „kobiece” ceni się zachowania, które są po prostu dziecinne, niedojrzałe i słabe.

Artykuł z numeru

Szczęśliwego Nowego Jorku

Piękno, które w tym społeczeństwie przypisano kobietom, jest sceną ich zniewolenia. Prawomocny jest tylko jeden standard kobiecego piękna: dziewczyna. Mężczyźni korzystają z ogromnego przywileju, nasza kultura dopuszcza bowiem dwa standardy męskiego piękna: chłopiec i mężczyzna. Piękno chłopca przypomina piękno dziewczyny. W przypadku obu płci jest to piękno delikatne, które rozkwita w naturalny sposób jedynie na wczesnym etapie życia. Mężczyźni mogą się na szczęście odnaleźć w innym standardzie urody – bardziej szorstkiej, o pełniejszej, cięższej sylwetce. Mężczyzna nie opłakuje utraty gładkiej, bezwłosej, wolnej od zmarszczek skóry chłopca, bo tylko zamienia jedną formę atrakcyjności na inną: jego męska cera nabywa ciemniejszej barwy, staje się szorstka od codziennego golenia, ukazuje oznaki emocji i normalne bruzdy wieku. Nie istnieje kobiecy odpowiednik tego drugiego standardu. Zgodnie z jedynym istniejącym standardem kobieta musi mieć gładką skórę. Każda zmarszczka czy bruzda, każdy siwy włos to porażka. Nic dziwnego, że żaden chłopiec nie boi się zostać mężczyzną, podczas gdy wiele kobiet doświadcza przejścia od wieku dziewczęcego do wczesnej kobiecości jako upadku. Wszystkie kobiety szkolimy bowiem w tym, by chciały nieustannie wyglądać jak dziewczęta.

Skandal starego kobiecego ciała

Nie twierdzę bynajmniej, że nie ma pięknych kobiet w starszym wieku. Standard piękna kobiety opiera się jednak na tym, w jakim stopniu uda jej się podtrzymać lub zasymulować wrażenie młodości. Wyjątkowa kobieta, która po sześćdziesiątce wciąż jest piękna, zawdzięcza to z pewnością w dużej mierze genom. Późne starzenie się, podobnie jak atrakcyjny wygląd, zwykle jest cechą rodzinną. Natura rzadko obdarza nas jednak tak szczodrze, byśmy mogli dorównać standardom naszej kultury. Większość kobiet, które zdołały opóźnić przejawy wieku, jest bogata i ma mnóstwo wolnego czasu na pielęgnowanie darów natury. Często są to aktorki. (Innymi słowy: wysoko opłacane profesjonalistki w robieniu tego, czym wszystkie kobiety uczą się zajmować po amatorsku). Osoby takie jak Mae West, Dietrich, Stella Adler czy Dolores del Río wcale nie podważają zasad rządzących związkami między kobiecym pięknem a wiekiem. Podziwia się je właśnie dlatego, że należą do wyjątków lub zdołały przechytrzyć naturę (a przynajmniej tak to wygląda na fotografiach).

Tego rodzaju cuda – wyjątki poczynione przez naturę, przy wsparciu sztuki i przywileju społecznego – tylko potwierdzają reguły, ponieważ wspomniane kobiety wydają nam się piękne właśnie dlatego, że nie wyglądają na swój wiek.

Społeczeństwo nie przewiduje w naszej wyobraźni miejsca dla pięknej starej kobiety wyglądającej na starą kobietę. Takiej, jaka byłaby skłonna niczym Picasso dać się sfotografować w wieku dziewięćdziesięciu lat pod swoim domem na południu Francji w szortach i sandałach. Nikt sobie nawet nie wyobraża istnienia takich kobiet. Nawet te zupełnie wyjątkowe – Mae West i spółka – zawsze fotografowane są we wnętrzach, przy odpowiednim oświetleniu, pod jak najlepszym kątem i odziane w starannie dobraną odzież. Taka aranżacja sugeruje, że nie zdałyby egzaminu wnikliwego spojrzenia. To, że stara kobieta w kostiumie kąpielowym mogłaby wyglądać atrakcyjnie lub choćby akceptowalnie, wydaje się nie do pomyślenia. Ktoś taki jest z definicji odpychający pod względem seksualnym – no, chyba że wcale nie wygląda staro. Starego kobiecego ciała, w przeciwieństwie do męskiego, nie można już zgodnie z powszechnym mniemaniem pokazywać, oferować, odsłaniać. Może się najwyżej ukazać w przebraniu. Nawet wtedy ludzie będą się czuć nieswojo na myśl, co by zobaczyli, gdyby stara kobieta zrzuciła maskę czy zdjęła ubranie.

Chcesz przeczytać artykuł do końca?

Zaloguj się, jeden tekst w miesiącu dostępny bezpłatnie.

Zaloguj się