W satyrze Jana Szpotańskiego Cisi i gęgacze z 1964 r. zostaje on przedstawiony jako prezydent gęgaczy (opozycjonistów). Podczas jednej z wizyt w Londynie w latach 80. otrzymuje od Edwarda Raczyńskiego, prezydenta RP na uchodźstwie, propozycję bycia jego następcą. Z figurą prezydenta utożsamia go również Łukasz Garbal, autor pierwszej monograficznej biografii kluczowego aktora oporu wobec porządku komunistycznego. Trafnie opisuje jego otwarte, koncyliacyjne działania nastawione na budowanie inkluzywnego środowiska niezależnej aktywności społecznej, kulturalnej i politycznej oraz uzyskany w ten sposób autorytet wśród różnych (czasami wrogich) kręgów opozycji. Figura prezydenta klarownie łączy się z formułą „jeden z ostatnich polskich inteligentów”, często wykorzystywaną do opisu Lipskiego. Pracował na tym metaforycznym stanowisku, kompensując niedobory funkcjonowania społeczeństwa i państwa polskiego poprzez tworzenie i angażowanie się we wspólnoty swobodnej i krytycznej wymiany poglądów oraz animacji kultury (Klub Krzywego Koła), formy reprezentacji politycznej (List 34, List 59, List 14) i związki zawodowe (KOR, Solidarność). Był kontynuatorem pracy żmudnego wznoszenia społeczeństwa obywatelskiego w tym regionie, znów nie tylko bez wsparcia struktur państwowych, ale i w konflikcie z nimi. Lipski, jak zauważa Garbal, wprowadzał w ten wzór działania ważną korektę polegającą na modyfikacji protekcjonalnego stosunku do zbiorowości, dla której pracuje.
_
Łukasz Garbal
Prezydent opozycji. Krótka biografia Jana Józefa Lipskiego
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2017, s. 48
