Akcja osadzona jest w Lorain, w stanie Ohio, w 1941 r. Pecola Breedlove, 11-letnia bohaterka pierwszej powieści Morrison, jest Afroamerykanką, która konfrontuje się z normami ustalonymi przez białych i dorasta w segregowanym świecie wypełnionym przemocą oraz uprzedzeniami. Jej ciemna skóra postrzegana jest przez otoczenie jako ułomność, powód do okazywania jej pogardy i lekceważenia. W konsekwencji marzeniem Pecoli staje się posiadanie tytułowych niebieskich oczu, które utożsamia z niedoścignionym ideałem piękna wykreowanego przez białych mieszkańców prowincjonalnego amerykańskiego miasteczka. Historia zawarta przez Morrison w jej debiucie książkowym dawała unikatowe wejrzenie w perspektywę młodej czarnoskórej bohaterki, która od początku świadomego życia musi konfrontować się z bólem – Pecola jest ofiarą gwałtu, zmuszoną do noszenia niechcianej ciąży. Jej przytłaczające doświadczenie bolesnej stygmatyzacji – przez społeczność, rodzinę, a także przez nią samą – stanowi zapowiedź życia pełnego poniżeń, osadzonego na poczuciu kompleksów i niespełnienia. Szansą na ucieczkę od bólu okazuje się szaleństwo, którego ostatecznie dziewczyna doświadcza.
Morrison pisała Najbardziej niebieskie oko pod koniec lat 60., gdy bezpośrednie echa ruchu praw obywatelskich były żywotnie silne i odczuwalne. Pierwsze fragmenty książki powstawały niespełna kilkanaście lat po tym, jak Rosa Parks odmówiła ustąpienia miejsca w autobusie białemu pasażerowi w Montgomery w Alabamie, stanie USA, z którego pochodziła matka Morrison. Odmowa Parks i jej aresztowanie stały się jednym z kluczowych katalizatorów ruchu praw obywatelskich. Niespełna siedem lat później George Wallace, gubernator stanu Alabama, zadeklarował nieustępliwie, że na amerykańskim Południu będzie obowiązywać „segregacja dziś, segregacja jutro, segregacja na zawsze”, i osobiście starał się nie dopuścić, by czworo czarnoskórych uczniów i uczennic, którzy jako pierwsi mieli rozpocząć naukę w zintegrowanej szkole w Alabamie, weszło do budynku. W czerwcu 1964 r., na niespełna sześć lat przed debiutem Morrison, trzech aktywistów ruchu praw obywatelskich zostało zamordowanych przez zwolenników białej supremacji w Missisipi, gdzie badali sprawę podpalenia afroamerykańskiego kościoła. Ich ciała odkryto, gdy Najbardziej niebieskie oko było dostępne już w księgarniach. Pochodzący z Georgii ojciec Morrison wielokrotnie był świadkiem przemocy na tle rasowym, w tym brutalnych linczów, których dopuszczały się nie tylko ksenofobiczne i rasistowskie organizacje jak Ku Klux Klan, ale też członkowie lokalnych społeczności. Szacuje się, że między 1882 a 1968 r. w samej Georgii dokonano prawie 500 linczów na Afroamerykanach, zaś w całych USA 3446. Składa się to na przerażającą statystykę prawie jednego przypadku podobnego rytualnego morderstwa na tle rasowym na tydzień.
