Radykalna Ortodoksja: próba definicji

Pierwsze spotkanie z nazwą „Radykalna Ortodoksja” (dalej: RO) wywołuje skojarzenie z jakimś fundamentalizmem. Pozory jednak mogą mylić. Bo RO to sposób myślenia, ruch teologiczno-filozoficzny wart zainteresowania i głębszego namysłu.

Krótki kurs radykalnej ortodoksji

Radykalna ortodoksja głosi, że narodziny świeckości rozpoczynają się wraz ze zmianami teologicznymi, które zaszły wiele wieków temu i nie mogą być traktowane jedynie w sensie czystego ludzkiego postępu czy też rozbrojenia religii narzędziami nowych nauk lub racjonalności.

Logika chrześcijańskiego humanizmu

Chrześcijaństwo nie jest ani nowożytne, ani średniowieczne, ani starożytne, głosi natomiast ontologię, w której zapożyczenie nie tylko nie uchodzi za poddanie się niewoli, ale jest wręcz funkcją Opatrzności, zgodnie z nią zaś „Bóg zaopatruje potrzeby wszystkich stosownie do ich natury”.

Tajemnica rozumu

Papież Benedykt ma rację, gdy wnioskuje, że to tradycja katolicka chroni ludzki rozum. Tak jak wspominał Chesterton: to obrona rozumu, a nie obrona wiary, jest najtrudniejszym zadaniem dla Kościoła.

„Jakby spadła na mnie szafa z książkami”

Myśliciele z kręgu radykalnej ortodoksji kilka lat temu pojawili się na okładce magazynu „Time” – było to pierwsze zdjęcie teologów na okładce tego magazynu od lat 60.! Symptomatyczne, że wtedy, w latach 60. ubiegłego wieku, byli to teologowie „śmierci Boga”, a teraz właśnie radykalni ortodoksi.

Walczę z żywymi o prawa martwych

To, co robię w Bośni, to dla mnie nie praca, to misja. Cały dzień spędzam z martwymi, a po pracy po prostu brakuje mi sił i ochoty, żeby nawiązywać znajomości i przyjaźnie. Człowiek jest samotny, często, paradoksalnie, największe wsparcie psychiczne dostaje właśnie ze strony rodzin ofiar.

Nasza wrażliwa cywilizacja

Coraz mniej rozumiemy z otaczającego nas świata. Jak dziennikarze mogą wyjaśnić takie zjawiska jak powodzie, jeżeli nie opanowali znajomości jednostek miary? Jak można wyjaśnić sprawę ocieplenia globalnego, skoro większość ludzi nie wie, skąd się biorą pory roku?

Brzytwa Seymoura

Bohaterowie Salingera odznaczają się tym, że żyją po trosze poza światem, który ich na co dzień otacza. Nie całkiem oderwani i wyizolowani, bo jednak niekiedy ten świat bardzo ich denerwuje.

Szanujemy piłkę (cz. 2)

„Nawet Walia nie da rady mistrzom olimpiady”. „Choć rasowe macie krowy, o zwycięstwie nie ma mowy”. „Chłopcy z kraju tulipanów biorą lanie od ułanów”.

Autobiografia – projekt niemożliwy

W ostatnich dwóch dziesięcioleciach doczekaliśmy się wzmożonego zainteresowania pisarstwem Aleksandra Wata. Zainteresowania jak najbardziej zasłużonego. Mamy bowiem do czynienia z wybitnym poetą i niezwykłym intelektualistą, o czym przekonują nas pozycje książkowe, jakie ukazały się w ostatnich latach w różnych ośrodkach naukowych. Wymieńmy tylko niektóre: Pamięć głosów.

Love Yu

W Domu Kwiatów powietrze robi się parne jak w tropicarium, wracam więc do Miodraga Miloševicia. Chcę zobaczyć, co o najnowszej historii mówi jego, ozdobiona medalami, naszywkami i wizerunkami marszałka, pierś.

661 – spis treści

Ścieżka pojednania

26 maja 2010 roku kardynał Stanisław Dziwisz otrzymał międzyreligijną Nagrodę im kard. Augustyna Bei1, ustanowioną przez amerykańską Ligę Przeciw Zniesławieniu (ADL) – jedną z najważniejszych organizacji żydowskich na świecie. Nagroda ta jest przyznawana hierarchom Kościoła katolickiego, którzy działają na rzecz pojednania chrześcijańsko-żydowskiego. Poniżej zamieszczamy tekst przemówienia, wygłoszonego przy tej okazji przez Metropolitę Krakowskiego.

Po tragedii. Przed wyborami

Skończyła się oficjalna żałoba po smoleńskiej tragedii. Jednak bardzo wielu Polaków wciąż ją przeżywa, choć coraz bardziej oddalają się w czasie ostatnie pogrzeby ofiar katastrofy rządowego Tupolewa.

Gniew zorganizowany

Wydarzenia, które doprowadziły do przewrotu w Kirgistanie, rozegrały się w zdumiewającym tempie. Antyrządowe rozruchy wybuchły najpierw w mieście Tałas (6 kwietnia) pod hasłami sprzeciwu wobec drastycznych podwyżek cen energii oraz korupcji władz. Dzień później zamieszki dotarły do stolicy kraju Biszkeku.

„Powiew Ducha”, moc Ewangelii

Nie dane nam było obchodzić piątej rocznicy śmierci Jana Pawła II. Ze względów liturgicznych uroczystości rocznicowe przeniesiono z Wielkiego Piątku, 2 kwietnia, na wigilię święta Miłosierdzia – 10 kwietnia, ale tego dnia, jak wiadomo, Polska nieoczekiwanie okryła się żałobą.

Mistyka i duchy wieszczów

„Mistyka nadwiślańska” nie potrzebuje kultu, lecz zrozumienia. Klucza hermeneutycznego, który pozwoli wydobyć z niej najczystsze przesłanie ewangeliczne i pomoże przejść wraz z jej świadkami drogę od tego, co partykularne ku temu, co powszechne.

Mistyka nadwiślańska

Mistycy nadwiślańscy odkryli mysterium iniquitatis ujawnione w systemach totalitarnych oraz metafizyczny dramat walki dobra ze złem. Odkryli też, że jedyną „taktyką” zdolną się mu przeciwstawić jest dobro, ofiara, miłość i miłosierdzie – czynem i słowem.

Im chodziło o miłosierdzie, a nie o sprawiedliwość

Tym właśnie jest miłosierdzie – ono musi zakładać cielesność osób. Ono musi akceptować świat jako stworzenie. Ta duchowość jest zatem, jak sądzę, bardzo (chciałoby się powiedzieć: całościowo) egzystencjalna. Obejmuje całego człowieka, wszystkie jego władze i jednocześnie także świat jako miejsce, w którym żyjemy. Tu nie ma miejsca na żaden dualizm.

Chrystus i ludzkie serce

Aby woda żywa stała się dla ciebie źródłem bijącym, musisz być zupełnie wolny, niczego nie mieć, niczego nie gromadzić, niczym nie być, aby stać się jedynie źródłem tryskającej wody, umiejscowieniem, obramowaniem tego tryskającego źródła.

Meandry mistyki: między herezją i ortodoksją

Nawet gdy jakieś objawienie zostanie uznane za autentyczne, to i wtedy istnieje ryzyko popełnienia błędu. Trzeba zatem do tego, co widzi i słyszy wizjoner, zastosować szczególne zasady hermeneutyki – czytać je w świetle jedynego Bożego Objawienia, którego źródłem jest Pismo Święte i Tradycja Kościoła.

„Słowiański papież”: stosunek romantyków do Kościoła

„Prawdziwym papieżem”, „królem-duchem” rozwoju duchowego ludzkości nie jest już jednostka instytucjonalnie wybrana czy nawet obdarzona charyzmatem, a zbiorowość, naród – „wszyscy ludzie dobrej woli”.

Ta cała rockowa historia

Z Jerzym Skarżyńskim spotkałem się w redakcji radia tuż przed emisją 862. notowania „Listy Niezapomnianych Przebojów”, jego sztandarowej audycji, w której prezentuje zarówno najsłynniejsze, jak i najbardziej warte przypomnienia utwory z całej historii muzyki rockowej. Chwilę wcześniej wrócił z kolejnej „giełdy płyt”, odbywającej się co tydzień w krakowskim klubie studenckim „Pod Przewiązką” – miejscu, z którym związał się jeszcze jako licealista przejmując prowadzenie dyskotek.

Kapłaństwo jako wychowywanie do rozumnej wolności

Naszym wielkim narodowym kłopotem duszpasterskim jest lansowanie „pobożności serca” z jednoczesną marginalizacją „pobożności myśli”. W ten sposób serce już od najwcześniejszych lat zostaje wypełnione wzniosłymi uczuciami, rozum zaś pozostaje niejako religijnie pusty.

Między wzniosłością a wykluczeniem

Podczas żałoby narodowej, kiedy tylko czułem, że media swoim nachalnym przesłaniem mnie zatruwają, rezygnowałem z nich. Zaś u tych moich pacjentów, którzy hipnotycznie zastygali w fotelu przed telewizorem, następował proces jakiejś ich wewnętrznej dewastacji.

Człowiek w żółtym pulowerze

Początkowo nic nie zapowiadało, że Genscher zrobi bezprecedensową karierę polityczną: 32 lata w Bundestagu, 11 lat szefostwa w FDP, 18 lat sprawowania funckji wicekanclerza w RFN i w zjednoczonych Niemczech. Pomocna w tym okazała się ukształtowana specyficzną biografią jego formacja duchowo-polityczna.

***

Chrześcijanie i Żydzi. Doroczny marsz, a raczej powolna procesja szlakiem bohaterów getta, od pomnika walki na Umschlagplatz, gdzie jest miejsce upamiętnienia wywózki na śmierć, pożegnań, rozstania na zawsze.

Eros o wielu twarzach

Nie ma niczego piękniejszego i bardziej poruszającego niż para starszych ludzi, których miłość przetrwała wszystkie trudy, pokusy i pułapki i którzy dzięki niej tak dzielnie wspierają się potem wobec coraz bliższej śmierci.

Między Bogiem a cesarzem

Uważa się często, że jedną ze specyficznych cech kultury zachodniej jest oddzielenie tego, co boskie, od tego, co cesarskie – transcendencji i celów ostatecznych od życia doczesnego i celów doraźnych. Ta z gruntu chrześcijańska idea względnej separacji dwóch porządków oznacza między innymi, że Boga nie uważa się za bezpośrednią przyczynę politycznych działań, a władcom nie przypisuje się cech boskich.

Świat niedokończonej narracji

W antologii czytamy najczęściej o losach ludzi – w pewnym sensie – z marginesu. Nie chodzi tu o kolokwialne określenie typów spod budki z piwem (choć są w książce opisani i tacy). Chodzi o coś więcej: o ludzi w jakimś stopniu wykluczonych, nieradzących sobie w nowych realiach.

Dyskretny powab utopii

Nowoczesność i racjonalizm miały jednak sprawić, iż świat zostanie odczarowany: „wszystko, co stałe, wyparuje, a wszystko, co święte, ulegnie profanacji”. Choć żyjemy w postchrześcijańskich społeczeństwach świeckich, to w istocie naszą zbiorową wyobraźnię kształtują przekonania, których sami się wypieramy.

Kamienna gwardia

Cmentarze. Oto, co pozostało na wschodzie po CK monarchii, władztwie króla Rumunii, II Rzeczpospolitej, państwie admirała Horthy’ego czy nawet kilkudniowej efemerydzie Augusta Wołoszyna. Owszem, mocno postarzałe, wiekowe, pochylone ku ziemi, omszałe, zielonkawe, ozdobione szarymi porostami, ale stojące do dziś równo jak karna kompania huzarów śmierci, pułk lejbgwardii jego imperatorskiej mości czy czerniowiecka 43. Dywizja Piechoty Landwehry z czasów cesarza Franza Josefa.

660 – spis treści

Odkupienie czyli ofiara w przyszłość

Tekst ten został wygłoszony wiosną 1985 roku w stołecznym kościele pw. Świętego Krzyża – w trzecim dniu (czterodniowych) rekolekcji wielkopostnych. Publikujemy go (za książką ks. Józefa Tischnera Polski młyn, Kraków 1991, s. 337–345) w przekonaniu, że owo rozważanie staje się dzisiaj, A.D. 2010 – w kontekście beatyfikacji ks. Jerzego Popiełuszki – szczególnie aktualne.

Po smoleńskim dramacie

10 kwietnia 2010 roku był najtragiczniejszym dniem w historii III Rzeczypospolitej. Pod Smoleńskiem, niedaleko miejsca kaźni polskich oficerów zamordowanych w Katyniu, zginęła w katastrofie lotniczej liczna reprezentacja najwyższych władz cywilnych i wojskowych, w tym prezydent Lech Kaczyński z małżonką, a także przedstawiciele Rodzin Katyńskich, duchowieństwo różnych wyznań chrześcijańskich, funkcjonariusze BOR i załoga samolotu. Polegli, wypełniając misję. Chcieli być w Katyniu, żeby oddać hołd rodakom w siedemdziesiątą rocznicę ich męczeńskiej śmierci. W jakiś sposób dołączyli do tamtej listy ofiar.

Dżennet i inni

Dżennet Abdurachmanowa miała 17 lat. Na zdjęciu, które przedrukowały ostatnio dziesiątki gazet na całym świecie, widać jej dziecięcą jeszcze, okrągłą buzię, ujętą w ramy czarnego hidżabu. Dziewczyna pozuje z podniesionym do góry pistoletem.

Wierzę w Kościół, mimo wszystko święty

Przypadki pedofilii wśród księży i zakonników „to, być może, najcięższa próba, jakiej doznaje dziś Kościół” – mówił w kazaniu wielkopostnym, wygłoszonym w obecności Benedykta XVI i jego najbliższych współpracowników, o. Raniero Cantalamessa, kaznodzieja Domu Papieskiego. Oczywiście, nie wolno tego grzechu ludzi Kościoła uogólniać – dodał – „biada jednak, gdy będzie się milczeć” na ten temat!

Dokąd pędzi wóz?

Tam, gdzie na szalach kompromisu stają z jednej strony pieniądze, a z drugiej idee, warto dołożyć tym ostatnim kilka odważników. Trzeba więc traktować poważniej, niż z pozoru na to zasługują, zarówno sygnały alarmowe, jakie daje nam światowa gospodarka, jak też rozmaite inicjatywy i ruchy społeczne próbujące uczłowieczyć zarabianie pieniędzy.

Etyka chciwości

Nawet zwolennicy wizji biznesu jako gry, w której nie obowiązują żadne zasady, powinni się liczyć przynajmniej z tym, że wcześniej czy później mogą spotkać na swej drodze jeszcze bardziej zdegenerowanych i niemoralnych konkurentów.

Życie jest fajne

W Polsce wszystko jest większe, gwałtowniejsze, pazerniejsze, śmieszniejsze, dziwaczniejsze. To, co świat ma już w dużej części za sobą, u nas dopiero się dzieje. Wszystko, łącznie z biznesem, przypomina karykaturę.

Im góra wyższa, tym lepiej

Z pewnością profesor Walery Pisarek jest jedną ze znakomitszych osób wśród tych, którzy z takim przekonaniem czuwają dziś na językiem ojczystym i nim się opiekują. Stojąc na straży polszczyzny, Profesor nie pozostaje jednak nieczuły na zmiany, nie wartościuje wyłącznie negatywnie mód językowych i powtarza: mówmy po polsku, nawet go kalecząc, ale mówmy po polsku.

Zarządzanie korporacyjne a zarządzanie organiczne – alternatywa czy konfrontacja

Chodzi mi o zachwianie równowagi pomiędzy gospodarowaniem organicznym nastawionym na rozwój ewolucyjny, często ściśle uzależniony od sprzyjających okoliczności, a gospodarowaniem wizjonerskim, które niejako samo sobie może stwarzać warunki dla rozwoju ofensywnego i całościowego.

„Jestem biednym, polskim diabłem”. Gombrowicz i religia

Boskość młodości to dla Witolda Gombrowicza poczucie pełni sił, zaufanie do własnego ciała. A po młodości ma się zaczynać potworność… To bardzo dziwne.

Skandal w Kościele Benedykta

Po ujawnieniu kolejnych afer pedofilskich w niemieckim Kościele tamtejszym katolikom przestaje już wystarczać słowo „przepraszam”. Publiczna dyskusja coraz częściej dotyczy problemu celibatu.

Szanujemy piłkę (cz. 1)

„O naśladowaniu Ciszewskiego” można by napisać osobną książkę. Jego rozmnożony głos było słychać na wszystkich podwórkach i placykach służących za boiska.

Bania z mitami

Nie wiadomo, czy lubić i cenić mit jako niezbędny element duchowego wyposażenia i kompas poszukiwania sensu – czy bać się go jako instrumentu manipulacji. Trudno odróżnić archetyp od stereotypu, a idola od herosa. Mit usadowił się blisko zwykłej, ale miłej sercu nieprawdy.

Pamiętnik dziwnego czasu

Dziewiątego listopada tysiąc dziewięćset osiemdziesiątego dziewiątego roku, w dniu, w którym w Berlinie zawalił się komunizm, amerykański dziennikarz Robert D. Kaplan był w Prisztinie, głównym mieście Kosowa, wówczas jeszcze w granicach socjalistycznej Jugosławii.

Przewodnik nocą

Świat, w którym żyjemy, pisze Kołakowski, to epoka postoświecenia, czyli oświecenia, które obróciło swą broń przeciwko sobie. Rzekomo triumfalne zwycięstwo rozumu nad nierozumnością zrodziło w efekcie utratę rozumu charakteryzującą się zarówno silnymi przekonaniami (skąd prosta droga do fanatyzmu), jak i brakiem przekonań (skąd na zasadzie równi pochyłej zjeżdża się na poziom paraliżu umysłowego i moralnego).

Emocje na sprzedaż

Coraz częściej pozytywne nastawienie, emocje czy stan umysłu stają się produktem na rynku pracy. Jak przebiega proces zarządzania emocjami? Jakie koszty ponosi pracownik, kiedy reguły zarządzania emocjami, na co dzień negocjowane przez jednostkę w interakcjach z innymi ludźmi, zostają zawłaszczone i kontrolowane przez korporację? Jakie są potencjalne prywatne oraz społeczne skutki eskalacji tego zjawiska? Odpowiedzi na te pytania udziela w swojej książce Arlie Russell-Hochschild.

Sejsmografia Wróblewskiego

Przepowiednia na rok 1524, jaką zawiera rękopiśmienna Practica Leonharda Reymannsa, opatrzona została rysunkiem przedstawiającym unoszącą się w powietrzu monstrualną rybę z gwiazdami i ludzkim ciałem w jej wnętrzu. Z ryby tej spada na ziemię deszcz i wiatr, niszcząc miasto ukazane u dołu ilustracji.