Oto subiektywny przegląd najważniejszych artystów i artystek tego okresu
Opracowała Joanna Majewska
*
Aleksandra Ekster, Florencja (1914–1915)
Nazywana Amazonką Awangardy Aleksandra Ekster większość swojego życia spędziła w Kijowie, gdzie starała się implementować idee i techniki zachodniej sztuki, z którą zapoznała się w Paryżu, nawiązując osobiste stosunki z artystami takimi jak Léger i Picasso. W swojej twórczości łączyła awangardowy kubofuturyzm i fascynację fowizmem z zachwytem nad ludową twórczością – haftami i ceramiką, co w jej pracach manifestowało się przede wszystkim przez użycie jaskrawych i nasyconych kolorów. Zaangażowanie w projekt bezpośredniej współpracy awangardzistów z artystami ludowymi miało na Ekster ogromny wpływ. Syntezę sztuki rodzimej i zachodniej awangardy widać w jej wizji Florencji. Jako artystka o niebagatelnych zdolnościach i horyzontach miała znaczący wpływ na kolejne pokolenie i rozwój „izmów”. Studio Ekster w Kijowie skupiało artystów i działało jako kuźnia nowych talentów. Była jedną z tych, którzy położyli podwaliny pod ukraińską sztukę, która po I wojnie światowej rozkwitała w Kijowie i w Charkowie.
*
Mychajło Bojczuk, Ukrainka (ok. 1910)
fot. Domena Publiczna / wikipedia.org
W pierwszej chwili trudno się zdecydować, czy mamy do czynienia z ikoną, czy też może z portretem kobiety w ukraińskiej wyszywance. Skojarzenia z malarstwem ikonowym pojawiają się samoistnie. Wskazują na nie kompozycja, sposób przedstawienia tkanin, a także nieomal symetryczne i przenikliwe rysy twarzy. Połączenie inspiracji płynących z malarskich tradycji bizantyjskich oraz Rusi Kijowskiej z fascynacją sztuką ludową było charakterystyczne dla bojczukistów – grupy artystów zgromadzonych wokół charyzmatycznego Mychajła Bojczuka. Był to zespół dość nietypowy jak na warunki XX-wiecznego indywidualizmu, ponieważ odwoływał się do idei pracy kolektywnej. Bojczuk, pochodzący z chłopskiej rodziny, dzięki wsparciu galicyjskiej inteligencji studiował m.in. w Paryżu, gdzie założył pracownię neobizantynizmu. Zaczął budować swój zespół wokół nurtu łączącego historyczne inspiracje ze współczesnymi prądami monumentalizmu. W latach 20. i 30. bojczukiści angażowali się w tworzenie nowego wizualnego języka radzieckiej Ukrainy, wykonując zlecenia państwowe, a sam Bojczuk włączył się w powstanie kijowskiego Instytutu Sztuk Pięknych oraz prace konserwatorskie dziedzictwa Rusi. Niestety – cały zespół podzielił los pokolenia „rozstrzelanego odrodzenia” – ukraińskich artystów unicestwionych przez stalinowski terror i objętych czerwoną cenzurą aż do lat 90. W 1937 r. oskarżeni przez władze ZSRR o burżuazyjny nacjonalizm i działalność niezgodną z linią partii, zostali rozstrzelani w Kijowie. Do naszych czasów przetrwały nieliczne przykłady ich bogatej spuścizny
