Fred Zinnemann, reżyser W samo południe i laureat czterech Oscarów, urodził się w żydowskiej rodzinie w Rzeszowie, w 1907 r. Spędził tam pierwsze lata życia, po czym wyjechał do Wiednia, a następnie do Hollywood. Jego rodzice jednak – po pobycie w Austrii – wrócili do Rzeszowa. Stamtąd słali synowi ostatnie listy (po polsku!) i stamtąd zostali prawdopodobnie wywiezieni do obozów zagłady.
Grażyna Bochenek, była dziennikarka Radia Rzeszów i filmoznawczyni, znakomicie zrekonstruowała losy Zinnemannów. Jako pierwsza dotarła do wspomnianych listów, które dokumentują intymną więź między „Fredkiem” i jego rodzicami. A także są świadectwem narastającego w Europie antysemityzmu – przejmująco brzmi m.in. list z kwietnia 1940 r., gdy matka pisze Fredowi do USA, aby swojego oczekiwanego dziecka w żadnym razie „nie chrzcił po żydowsku”, aby choć ono nie było „napiętnowane”. Wychodząc od ciekawostkowego odkrycia, iż słynny filmowiec był rzeszowianinem, autorka w toku pracy nad książką doszła do kwestii znacznie istotniejszych: dlaczego sam Zinnemann nie wspominał o swoim pochodzeniu? I czy Rzeszów jest dziś gotowy usłyszeć prawdziwą historię dawnych żydowskich współobywateli?
To ważna i wciąż nie dość nagłośniona książka. Ciekawa dla historyków kina, którzy mogą tu znaleźć nowy klucz do twórczości słynnego reżysera. Lecz jeszcze ważniejsza dla lokalnej społeczności, przed którą stawia pytanie o to, jak pamięta o swoich żydowskich sąsiadach.
Grażyna Bochenek Fredek, Rzeszów, Hollywood. Opowieści o Fredzie Zinnemannie Wydawnictwo Austeria, Kraków– Budapeszt–Syrakuzy 2021, s. 582
