Kiedy dziesięć lat temu opisał Pan w Płytkim umyśle, jak negatywny może być wpływ internetu na ludzki mózg, dominowały optymistyczne prognozy dotyczące rozwoju nowych technologii i ich oddziaływania na nasze zdolności poznawcze. Ja również przy pierwszej lekturze Pana książki nie byłem przekonany do pojawiających się w niej pesymistycznych ocen. Internet znacznie ułatwiał moje, wtedy jeszcze studenckie, życie i uważałem, że jestem odporny na negatywne skutki uboczne cyfryzacji świata. Minęła dekada i teraz niektórzy moi znajomi i ja sięgamy do Pana książki po diagnozę uzależnienia od nowych technologii i pomysły na skuteczną terapię. Jak często powtarzał Pan w ostatnich latach: „A nie mówiłem!”?
Przyznaję, że taka myśl się pojawia, ale niekoniecznie wypowiadam ją na głos [śmiech]. Od wielu ludzi słyszałem, że kiedy po raz pierwszy przeczytali moją książkę, opierali się jej przesłaniu. Kiedy ją pisałem, w 2008 i 2009 r., żyliśmy w czasach wielkich nadziei związanych z internetem.
W ostatnich latach zaszły dwie ważne zmiany: wszechobecne stały się smartfony oraz rozwinęły się media społecznościowe, które pochłaniają najwięcej czasu spędzanego online. Oba te zjawiska uświadomiły ludziom, jak trudno jest im kontrolować korzystanie z technologii, które nieustannie rozpraszają ich uwagę. Dystrakcje sprawiają, że niektórzy nie są już w stanie skoncentrować się nawet na członkach rodziny czy bliskich przyjaciołach. Ogólnie rzecz biorąc, ludzie są o wiele bardziej świadomi, że pod wpływem technologii w ich umysłach zachodzą głębokie zmiany i że nie zawsze są one dobre. Są przez to teraz częściej otwarci na argumenty, które przedstawiłem w książce, niż wtedy, gdy została ona opublikowana.
Zyskał Pan od tego czasu więcej zwolenników niż przeciwników?
Zdecydowanie tak. W żadnym razie nie próbuję się przechwalać, ale myślę, że taka jest prawda. Mam nadzieję, że częściowo odzwierciedla to siłę mojej argumentacji, przy czym do pewnego stopnia jest to też po prostu rezultat zmiany w podejściu społeczeństwa do technologii cyfrowych.
Diagnozę stanu ludzkich zdolności poznawczych w dobie internetu rozpoczyna Pan w książce od dzielenia się obserwacjami zmian w funkcjonowaniu własnego umysłu. Które z opisywanych przez Pana badań w największym stopniu dotyczyły tego, co zauważał Pan we własnym życiu?
To dobre pytanie… Muszę wrócić myślami do tamtego czasu. Byłem bardzo zmotywowany, żeby zbierać informacje na ten temat, bo czułem, że tracę zdolność koncentracji, uważnego myślenia, kontrolowania własnego umysłu – wszystkiego, co niezbędne, jeśli chce się myśleć kontemplacyjnie, refleksyjnie, introspekcyjnie, praktykować jakikolwiek typ „wysokopoziomowego” myślenia. Wydaje mi się, że najważniejsze były dla mnie dwie kwestie. Pierwsza to ogólnie odkrycia z zakresu badań nad mózgiem dotyczące neuroplastyczności – tego, jak dorosły mózg adaptuje się do środowiska przez całe życie. Zaobserwowanie faktu, że technologie cyfrowe (internet, komputery) naprawdę stały się już integralną częścią naszego otoczenia, pomogło mi zrozumieć, jak – poprzez głębokie, zachodzące na poziomie neuronalnym adaptacje do tego nowego cyfrowego środowiska – stopniowo zaczęliśmy przekształcać funkcjonowanie naszych umysłów. Chodzi o zrozumienie, że zmiana w środowisku w ogóle może wywierać jakiś rodzaj trwałego wpływu na nasz mózg.
