Na podstawie historii Kongregacji Nauki Wiary można ułożyć całkiem pasjonującą historię teologii, a nawet Kościoła, ot, choćby w perspektywie jego wielkich problemów doktrynalnych. Ta watykańska strażniczka ortodoksji, powołana do istnienia w 1542 r. pod nazwą „Święte Oficjum”, aby być biczem na herezje, schizmy i błędy, miała swoje lepsze i gorsze okresy. Niewątpliwie gros jej działań, sądów i werdyktów nie przynosi jej chluby. To m.in. dlatego na II Soborze Watykańskim (1963–1965) zdecydowano o jej gruntownej reformie. Ojcowie soborowi – jak delikatnie i zwięźle ujął to Raymond Winling – „pragnęli zaprotestować przeciwko metodom stosowanym przez organ obwarowany tajemnicą, wydający sądy anonimowo i bez odwołania, z jego składem osobowym, który bynajmniej nie odzwierciedlał różnorodności uzasadnionych opinii”
Jakkolwiek patrzeć na działalność Kongregacji Nauki Wiary (dalej: KNW), tej najstarszej i najważniejszej dykasterii rzymskiego centrum Kościoła, jej rozliczne decyzje nie tylko niezmiennie przyciągają dziś uwagę mediów, ale przede wszystkim wskazują na problemy, sprawy i zjawiska o zasadniczym znaczeniu dla Kościoła. Co zatem w twórczości teologów / teolożek od czasów II Soboru Watykańskiego najbardziej interesowało watykańską strażniczkę ortodoksji? Czego dotyczyły pytania, na które – według KNW – udzielili oni / one odpowiedzi błędnych i sprzecznych z prawdziwą wiarą Kościoła lub dla wiary tej niebezpiecznych?
Statystyki „błądzące”
Zacznijmy od kilku danych statystycznych, poprzedzając je listą hierarchów, którzy w przyjętym tu okresie stali na czele KNW: Alfredo Ottaviani z Włoch (1959–1968), Franjo Šeper z Chorwacji (1968–1981), Joseph Ratzinger z Niemiec (1981–2005), William J. Levada z USA (2005–2012), Gerhard L. Müller z Niemiec (2012–2017) i Luis F. Ladaria z Hiszpanii (od 2017). Jak widać, okres ten zdominowała działalność jednego hierarchy – kard. Ratzingera: na 58 lat posoborowego istnienia tej dykasterii kierował on nią przez, bagatela, 25 lat, a czas ten w jakiejś mierze można jeszcze wydłużyć do 33, czyli o 8 lat, podczas których był on papieżem i z oczywistych względów miał zasadniczy wpływ na watykańską strażniczkę ortodoksji.
Od zakończenia II Soboru Watykańskiego do tej pory KNW opublikowała łącznie 156 dokumentów, które można nazwać podstawowymi, w odróżnieniu od pomniejszych, które komentują te pierwsze czy wyjaśniają jakieś inne kwestie itp. Wszystkie dokumenty podstawowe znajdują się na stronie internetowej Watykanu. Nas interesują tu właśnie te podstawowe enuncjacje, ale nie wszystkie. Jeśli roboczo i upraszczając, podzielimy je na trzy kategorie: dyscyplinarne, duszpasterskie i doktrynalne, to w niniejszym artykule chodzi przede wszystkim o doktrynalne, i to wyłącznie te z nich, w których KNW wytknęła konkretne błędy wyłącznie przedstawicielom teologii uprawianej naukowo. Do tej – doktrynalno-teologicznej – kategorii można zaliczyć ok. 40 dokumentów podstawowych. W blisko 20 z nich piętnuje się błędy, ale bez wymieniania nazwisk ich autorów / autorek i tytułów ich dzieł, z kolei w nieco ponad 20 poznajemy zarówno nazwiska winowajców, jak i tytuły ich podejrzanych książek.
