fbpx
Jakub Muchowski grudzień 2016

Transnarodowa historia strajków głodowych

Strajk głodowy należy do grupy narzędzi oporu politycznego polegających na poddawaniu się – a nawet zadawaniu sobie – cierpienia. Wchodzi do użycia ruchów protestu w II poł. XIX w. wraz z takimi działaniami, jak: prowokowanie aresztowań i przemocy ze strony policji, samookaleczenia (np. zaszywanie ust) i samobójstwa (w tym samospalenia).

Artykuł z numeru

Przepis na głód

Przepis na głód

Najgłośniejsze strajki głodowe w i poł. xx w. podejmowały sufrażystki w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych oraz działacze ruchu niepodległości Indii i Irlandii. Zanim jednak ta taktyka protestu zaczęła krążyć po imperium brytyjskim i angloamerykańskim świecie, używali jej już w latach 70. XIX w. rosyjscy więźniowie polityczni, walcząc o poprawę warunków odbywania kary. Dramatyczne relacje z kolejnych protestów wybuchających w carskich więzieniach publikowała prasa wydawana w Wielkiej Brytanii przez zbiegłych rosyjskich działaczy politycznych, którzy od czasów Aleksandra Hercena szukali schronienia w tym kraju. Na przykład w 1890 r. ich organ „Free Russia” obszernie opisywał tragiczny protest więźniarek w obozie nad Karą na Syberii, gdzie w odpowiedzi na represje wobec jego uczestników 23 osadzone zażyły truciznę. Sześć więźniarek zmarło, co spowodowało silną reakcję opinii publicznej i zamknięcie placówki. Sprawozdania te spotkały się z zaskakującą recepcją w społeczeństwie imperium.

W czerwcu 1909 r. rzeźbiarka i ilustratorka zaangażowana w walkę o prawa wyborcze kobiet Marion Wallace Dunlop odbywająca karę w więzieniu Holloway w północnym Londynie za namalowanie na ścianie w Izbie Gmin cytatu z Deklaracji Praw przeprowadziła głodówkę, sprzeciwiając się traktowaniu jej jako zwykłej kryminalistki, a nie więźniarki politycznej. Po prawie czterech dniach głodowania została zwolniona. Skuteczność tej formy protestu spowodowała, że kolejne zatrzymane aktywistki podejmowały głodówkę, żądając uznania je za podmioty polityczne. Czasopismo ruchu „Votes for Women” wyjaśniało, że uwięzione działaczki zaadoptowały do swojej walki „rosyjską metodę strajku głodowego”. Przyjęta wówczas technika sprzeciwu była nośną formą przekazu politycznego ruchu, gdyż wyrażała żądanie kobiet do posiadania władzy decydowania o sobie i własnym ciele, dotąd sprawowanej w dużym stopniu przez parlament, w którego współtworzeniu odmawiano im udziału.

Strajk Dunlop wprowadzał „rosyjską metodę” do społecznego i kulturowego obiegu imperium brytyjskiego, w którym wykorzystali ją w sławnych aktach oporu irlandzcy i indyjscy działacze ruchów wyzwolenia narodowego, czym zainspirowali kolejne protesty głodowe na całym świecie. W Irlandii głodówki najpierw podjęły w więzieniach uczestniczki tamtejszego ruchu sufrażystek, lecz już w 1913 r. ta forma oporu znalazła uznanie wśród środowisk niepodległościowych. James Connolly, radykalny działacz organizacji socjalistyczno-republikańskich i sympatyk ruchu sufrażystek, ogłosił strajk głodowy w więzieniu po tym, jak aresztowano go za przewodzenie dużemu strajkowi tramwajarzy w Dublinie i osadzono wraz z kryminalistami. „To, co świetnie sprawdza się w działaniach sufrażystek, może posłużyć w naszej sprawie”, powiedział po wyjściu na wolność. W epoce wydarzeń rewolucyjnych w Irlandii w latach 1916–1923 republikanie uczestniczyli w setkach strajków głodowych w więzieniach i obozach internowania. Organizowali je również w kolejnych latach, w tym sławny strajk w Long Kech w 1981 r., w czasie którego zmarło 10 osadzonych.

Chcesz przeczytać artykuł do końca?

Zaloguj się, jeden tekst w miesiącu dostępny bezpłatnie.

Zaloguj się