Można używać „Kuncewiczowej” zamiennie z „cudzoziemką”, a i tak wszyscy w mig łapią, o kogo chodzi. Kłopoty zaczynają się, gdy pyta się o jej pozostałe dokonania. Tristan 1946? Leśnik? Zmowa nieobecnych? Dwa księżyce?
Alicja Szałagan, autorka książki Maria Kuncewiczowa. Monografia dokumentacyjna 1895–1989. Szkice biograficzne, od lat podejmuje wysiłek, by przybliżyć postać i twórczość Kuncewiczowej. Ten zbiór jest składakiem „z odzysku” – tylko pierwszy ze szkiców ( „Najmniej mnie pociągał obowiązek kobiecości”. Maria Kuncewiczowa i jej życiowe role) nie był wcześniej publikowany. Pozostałe – i owszem, m.in. w „Pamiętniku Literackim” czy „Klematis”. Szałagan nie tyle odkrywa coś nowego w sprawie Kuncewiczowej, ile pracuje nad przywróceniem pamięci historycznoliterackiej i społecznej. Badaczka przygląda się kolejnym etapom życia pisarki i życiowym rolom: matki, żony, pisarki, kochanki, artystki; używa biograficznego klucza zręcznie i z wyczuciem (cennym tym bardziej że pracuje na literaturze dokumentu osobistego). Kuncewiczowa Szałagan to postać wyjątkowa, niezłomna, zaangażowana w publiczne spory dotyczące nie tyle sztuki i stylu, ile uznania i wpływu (słynna dyskusja toczona na łamach „Wiadomości Literackich” po publikacji Jazgotu niewieściego Ireny Krzywickiej), ale i zdolna do wytężonej, nieobliczonej na komercyjny sukces pracy pisarskiej. Szałagan pokazuje złożoność losów tej utalentowanej, lecz nie do końca spełnionej, niedocenionej artystki, jej długie życie pogmatwane nie tylko przez historię powszechną, ale i tę domową. Koniec końców – jednak „cudzoziemki”.
_
Alicja Szałagan
Maria Kuncewiczowa – przybliżenia. Szkice biograficzne
Instytut Badań Literackich PAN, Fundacja Akademia Humanistyczna,
Warszawa 2015, s. 262
