Miesięcznik Znak

nr718

Janusz Poniewierski

Przesłanie pana Kubika

Jego losy mogłyby posłużyć za materiał do scenariusza filmowego. Ranny w kampanii wrześniowej, dostał się do niewoli niemieckiej. Po ucieczce przystąpił do podziemnej organizacji wojskowej. Jesienią 1944 r. aresztowany przez NKWD, niemalże cudem odzyskał wolność i rzucił się w wir konspiracji antykomunistycznej

Sławomir Buryła

Przemoc bez ideologicznego uzasadnienia

Neitzel i Welzer ukazują masowe zbrodnie jako akt, który nie potrzebuje ideologicznego uzasadnienia. Nazizm w Wehrmachcie nie zakorzenił się bowiem zbyt mocno. Wiara w jego ideały nie była konieczna dla dokonywania zbiorowych egzekucji na ludności żydowskiej i słowiańskiej.

Dawid Matuszek

Psychoanaliza z ludzką twarzą

Mniej więcej sto pięćdziesiąt. Tyle stron zajęło Élisabeth Roudinesco nieudzielenie odpowiedzi na tytułowe pytanie Po co psychoanaliza?. Należy bowiem założyć, że ta niewiarygodna potrzeba psychoanalizy bierze się z czegoś innego i z czegoś więcej niż tylko z kilku brawurowych intuicji, które przypisuje jej autorka.

Mateusz Burzyk

Duch, który przenika i pali

Skandal biograficzny postanowił Derrida przyćmić czymś jeszcze większym – skandalem filozoficznym. Takim posunięciem chciał się też zdystansować od wszystkich triumfujących oskarżycieli Heideggera, pokazując na swoim przykładzie, że zadaniem filozofa nie jest pastwienie się nad cudzą biografią, lecz umiejętność poruszania się i rywalizowania na poziomie myśli.

Justyna Siemienowicz

Kto pod kim?

Foucault robi wszystko, by dyskurs o wolności i podmiotowości wyplątać z betów metafizyki i humanizmu, ale czy ostatecznie mu się to udaje?

Michał Pospiszyl

Krzysztof Pomian i materialistyczna historia czasu

Zgodnie z narracją, którą proponuje Pomian, nowoczesna architektura czasu została zdeterminowana przez XIV-wieczny wynalazek mechanicznego zegara oraz dokonującą się za jego sprawą rewolucję handlową i przemysłową

Anna Arno

Biały lament

Na białej okładce pochyłymi literami zapisane zostało imię „Gabriel”. Czy poezja ocala: od niepamięci, niewiary? Czasami powstaje z konieczności, jest splataniem słów po nocy, wbrew i pomimo rozpaczy.

Krzysztof Wołodźko

Chudzi literaci

Przemiany, jakie zaszły na rynku literackim w Polsce po 1989 r., to stosunkowo mało znany i rzadziej dyskutowany aspekt rodzimej transformacji. A przecież także one stanowią element przeobrażeń społecznych, gospodarczych, kulturowych, mających miejsce pod koniec Polski Ludowej i w kolejnych dekadach III Rzeczypospolitej.

Monika Świerkosz

W głębokim, mrocznym lesie

Fertility to niezwykle mroczna, ale poruszająca baśń dla dorosłych o krzywdzie, zemście i ludzko-nie-ludzkim świecie praw i porządków.

Adam Kruk

Krzywa wznosząca Polskie kino nowego wieku

Pierwsze dziesięciolecie nowego wieku jawi się jako czas desperackich prób przełamania impasu i wywindowania polskiej sztuki filmowej na wyższy poziom. Może te lata, ze swoim kanonem lektur obowiązkowych, były lekcją, którą należało odrobić, by obecnie śmielej móc opisywać współczesność?

Janusz Poniewierski

Zgłębiając tajemnicę Kościoła

Czym jest nowa katolicka teologia judaizmu? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie, czytając soborową deklarację Nostra aetate i analizując konsekwencje, jakie jej treść niesie dla teologii i naszego stosunku do Żydów i judaizmu

z Karolem Grelą rozmawia Anna Mateja

Związek życia

Złożona materia życia to jednak nie jest algorytm, raczej… atom węgla, który za sprawą swoich dwóch albo czterech wiązań potrafi stworzyć skomplikowane związki, gdzie liczba kombinacji i połączeń jest właściwie nieograniczona.

Eugeniusz Smolar, Adam Daniel Rotfeld, Assumpta Mugiraneza, Payam Akhavan, Anthony Dworkin

Los cywilów jest sprawą świata

Czy wspólnota międzynarodowa może skutecznie przeciwdziałać naruszaniu praw człowieka? Jakie znaczenie ma dzisiaj dziedzictwo dwóch Polaków – Jana Karskiego, który alarmował aliantów o Zagładzie, oraz Rafała Lemkina, twórcy pojęcia ludobójstwo?

Justyna Bargielska

Dziki i ludzie

W czasie rzeczywistym jest już po Oscarach i wszyscy wiemy, czy Nasza klątwa przekuła otrzymaną nominację w nagrodę. W czasie pisania tego felietonu nadal na to liczę.

Józefa Hennelowa

Coraz bliżej albo coraz mniej

Pytanie: „Dlaczego ja nie mogę?”, kierowane do Pana Boga nie jest ani właściwe, ani mądre, a przecież Jego stworzenie nieustannie je zadaje.

Rafał Prostak

Postscriptum

Wymiana uwag z Henrykiem Woźniakowskim wzmacnia moje przeświadczenie, że temat ten jest nam obu bliski, jako że kwestia ustalenia właściwych relacji między państwem a religią autentycznie nas nurtuje, z tym że tam gdzie mój polemista widzi sprawę jasno, mój obraz jest zamazany, tam gdzie on jest przekonany o słuszności naszych cywilizacyjnych uzgodnień, ja wciąż mam wątpliwości.

Henryk Woźniakowski

Trzy wyjaśnienia

Nie jestem pewien, czy uda się nam z Rafałem Prostakiem uzgodnić poglądy. Nie to jednak jest celem dyskusji z prawdziwego zdarzenia, ale identyfikacja istoty problemu, odróżnienie spraw najważniejszych od drugorzędnych i, w miarę możności, wspólne zbliżenie się do – nieuchwytnej w całej swej złożoności, jednakże widniejącej na horyzoncie – prawdy.

Rafał Prostak

W odpowiedzi na polemikę

Celem mojego artykułu Wybór czy nakaz? było wskazanie na wyzwania, z którym mierzy się każda współczesna demokracja liberalna, próbująca ustanowić standard zachowań w społeczeństwie niejednorodnym światopoglądowo.

Adam Szymański

Turcja a Państwo Islamskie – niespiskowy punkt widzenia?

Turcja opowiada się konsekwentnie za kompleksowym podejściem, polegającym na zwalczaniu bojowników Państwa Islamskiego w Syrii, ale jednocześnie na odsunięciu od władzy prezydenta Baszara al-Asada. Według władz tureckich samo zwalczenie Państwa Islamskiego nie zmieni bowiem diametralnie sytuacji w państwie syryjskim.

Michał Lubina

Czy smok rozumie niedźwiedzia?

Na korzyść Chin działa odmienny styl prowadzenia polityki: Rosja, notorycznie zawyżając swoją pozycję i wysuwając się na pierwsze miejsce, świetnie służy Chinom, stając się dla Pekinu wymarzonym politycznym parawanem, za którym można się schować i po cichu realizować własne interesy.

z Joanną Koleff-Pracką rozmawia Dominika Kozłowska

Przezwyciężenie etnocentryzmu

Znam małe placówki, które prowadzą międzynarodowe projekty. Małe ojczyzny pozwalają się dzieciom odnaleźć: dzięki takim miejscom uczniowie wiedzą, skąd pochodzą i dokąd wracają. Taki też jest mój ideał edukacji: wychowywać w miłości, bezpieczeństwie, szacunku. Zbudować dziecku dobry początek, aby zechciało ze wspólnoty wyjść i poznać inny świat, a potem miało gdzie powrócić. I aby chciało wrócić.

Beata Chomątowska

Praktyka bycia razem

Lata 90. były w Polsce triumfem indywidualizmu. Pozamykaliśmy się w mieszkaniach i domach, poodgradzaliśmy płotami od sąsiadów, a pustoszejąca wspólna przestrzeń uległa prywatyzacji. Kolektywne formy egzystencji kojarzyły się z przymusem, opresyjnością minionego systemu. Teraz, w coraz bardziej niepewnych czasach, zaczynamy garnąć się ku sobie na nowo, korzystając ze sprawdzonych idei lub rozwiązań podpatrywanych za granicą.

Tadeusz Sławek

Wspólnota tych, którzy przychodzą-do-siebie

Wspólnotę tych, którzy starają za wszelką cenę trafić, czyli ugodzić (…), winniśmy na tyle, na ile możemy, zastępować wspólnotą tych, którzy starają się docierać, a zatem łagodzić i zabliźniać.

Zygmunt Bauman, Roberto Esposito

Korespondencja: Wspólnota na odległość

Na przełomie lat 80. i 90., w momencie gdy oczywista była polityczna klęska komunizmu, ale też niewystarczalność samego liberalnego indywidualizmu, myśliciele z Francji i Włoch podjęli intensywny namysł nad zagadnieniem wspólnoty. Zdaniem Maurice’a Blanchota, Jean-Luca Nancy’ego, Giorgia Agambena i Roberta Esposita sensu wspólnoty nie można sprowadzić do jakiejkolwiek konkretnej esencji. Jest ona raczej tym, co wyraża ludzką kondycję oraz wyzwaniem, któremu sprostać można tylko wówczas, gdy zamiast starań o nieskazitelność własnych tożsamości,uzna się ich wtórność wobec pierwotnego doświadczenia braku i inności.