Miesięcznik Znak

nr737

Piotr Sawczyński

Rzeczy-wista wspólnota

Bruno Latour, twórca kontrowersyjnej teorii aktora-sieci, to niewątpliwie jedno z najgorętszych nazwisk we współczesnej humanistyce krytycznej.

Anna Marchewka

Ojcowie i dzieci

Chrapiący ptak jest drugą, po Wiecznym życiu, pozycją Bernda Heinricha, która ukazała się w serii „Menażeria” Wydawnictwa Czarne.

Marzena Zdanowska

Więcej niż Religa

Mogłoby się wydawać, że historii nietuzinkowych lekarzy, którzy dokonywali przełomowych zabiegów i nadali medycynie jej dzisiejszy kształt, mieliśmy na księgarskich półkach ostatnio pod dostatkiem.

Ilona Klimek-Gabryś

Cichy smutek

Moyan – bohaterka pierwszego opowiadania ze zbioru Złoty chłopak, szmaragdowa dziewczyna – jako dziecko stara się uratować martwe kurczątka, próbując włożyć je do skorupek po jajkach. Wraz z upływem czasu przekonuje się, że podobny schemat działania stanowi istotę życia: „każdy dzień chciałoby się włożyć z powrotem do skorupki jak kurczaka, ale on się nie nadaje”.

Zbigniew Rokita

Stolica mimo wszystko

Stambuł, dziś miasto ludniejsze niż dwie trzecie państw, stanowił dawniej centrum różnych światów: od rzymskiego i greckiego po muzułmański; to jemu przez wieki zawdzięczaliśmy wyobrażenie o Oriencie.

Urszula Pieczek

Terytoria bez map

Zeszyty Literackie oddają do rąk czytelników niezwykły przewodnik. To dziennik podróży, zbiór reportaży, esejów, felietonów z lat 30. ubiegłego wieku reprezentantki szwajcarskiej bohemy Annemarii Schwarzenbach Podróże przez Azję i Europę.

Łukasz Kwiatek

Dawkinsa metamorfozy

W 1995 r. miliarder Charles Simonyi – informatyk, przez lata związany z Microsoftem – ufundował na uniwersytecie w Oxfordzie katedrę popularyzacji nauki (Simonyi Professorship for the Public Understanding of Science). Zaplanował ją specjalnie dla jednego człowieka – Richarda Dawkinsa.

Miłosz Puczydłowski

Wolna i odważna

Książka Justyny Melonowskiej jest aktem odwagi. Autorka występuje bowiem przeciw Janowi Pawłowi II, który w Polsce nie tylko otoczony został kultem świętego, ale jako filozof i teolog spotkał się również z bezkrytyczną, jednoznacznie afirmatywną recepcją.

Katarzyna Pawlicka

Ojczyzna wolna ma podbite oko

Główną bohaterką reportaży Oprzędka jest współczesna Polska – twór trochę chromy, ułomny i niejednorodny. Ale paradoksalnie, niepozbawiony fantazji. Wręcz przeciwnie – wyobraźnię traktujący jako remedium na najstraszniejsze bolączki.

Błażej Popławski

Utracony raj

„Mozambik to sztuka. Przetrwania”, stwierdza z nutą gorzkiej ironii jeden z bohaterów Szkieletu białego słonia. Iza Klementowska zabiera nas do byłej kolonii portugalskiej, kraju przeżartego przez korupcję i amnezję historyczną.

Tadeusz Zatorski

Memling pod lupą

Monografie takie jak Sąd mogą być zapisem bardzo osobistego spojrzenia na wybrane dzieło sztuki, pewną formą jego świadomej recepcji i interpretacji. Takiego indywidualnego przewodnika żadna technika digitalizacji nie zastąpi.

Andrzej Brzeziecki

Ukraińskie ABC

Choć książek traktujących o historii Ukrainy jest w Polsce sporo, warto sięgnąć po Pogranicze Anny Reid. Znana w Polsce, m.in. z monumentalnego dzieła na temat oblężonego Leningradu, dziennikarka i historyczka prezentuje opowieść o przeszłości naszego wschodniego sąsiada widzianego oczyma obywatelki Zachodu – a więc wolną od polskich sentymentów, resentymentów, nostalgii i protekcjonalizmu.

Krzysztof Marciniak

Pięć ćwiczeń z kształcenia słuchu

Czy poruszając się w tłumie z zatkanymi uszami, potrafisz poczuć się bezpiecznie? Jakie masz wrażenia, odtykając uszy po pięciu minutach, kwadransie, godzinie, pięciu godzinach? Do czego w ogóle potrzebne są nam uszy? Nawet nie-słuchając, możemy dowiedzieć się bardzo wiele o własnym słyszeniu.

Henryk Woźniakowski

Dar i tajemnica życia szczęśliwego

Magdalena Hanicka podejmuje wyzwanie w duchu zobowiązania, by zaświadczyć swojemu życiu, które – jak to wielokrotnie powtarza – miała „prawdziwie szczęśliwe”.

z Janem K. Argasińskim rozmawia Anna Marjankowska, Ewa Drygalska

Software studies – co to takiego?

Software studies pozwala badać oprogramowanie jako świadectwo pewnego sposobu postrzegania świata, obserwować, jakie zmiany wprowadza w naszej codzienności, przyglądać się jego sposobom produkcji i dystrybucji, a również traktować sam kod jako tekst kultury, śledząc jego zmieniające się stylistyki i analizując wyrażane treści.

Janusz Poniewierski

Nostra aetate – i co dalej?

Czym jest nowa katolicka teologia judaizmu? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie, czytając soborową deklarację Nostra aetate i analizując konsekwencje, jakie jej treść niesie dla teologii i naszego stosunku do Żydów i judaizmu.

z ks. Robertem Woźniakiem rozmawia Michał Jędrzejek

Bóg umarł, ale nie jest martwy

Na krzyżu zdemistyfikowany zostaje obraz Boga jako bestii i despoty, który zagarnia i podporządkowuje. Ukazuje On siebie w uniżeniu. Jego najgłębsza interwencja w dzieje świata nie jest inwazyjna.

Michał Jędrzejek

Teologia śmierci Boga – 50 lat później

Jeżeli Bóg istnieje i czyta prasę, to nie wspomina chyba zbyt dobrze świąt wielkanocnych 1966 r. Amerykański tygodnik „Time” po raz pierwszy w swojej historii nie zamieścił wtedy na okładce żadnej fotografii czy ilustracji, lecz tylko trzy słowa zapisane czerwonymi literami na czarnym tle: „Is God Dead?” (Czy Bóg jest martwy?).

Mikołaj Mirowski

Żołnierze od Antygony

Mitologizując „żołnierzy zapomnianej armii”, pozbawiamy się części prawdy o nich, także tej mniej chwalebnej. Bez niej nie będziemy mogli docenić heroizmu jednych, ale i demoralizacji drugich. Nie będziemy mogli również dobrze zrozumieć ich motywacji – a ta wymaga kontekstu. Debata o żołnierzach wyklętych to także przedłużenie długiego historycznego sporu wokół słuszności decyzji o wybuchu powstania warszawskiego. Kolejne polskie pytanie o sens ofiary, a także jeszcze jedno zmierzenie się z wrosłym w naszą historię słynnym hasłem: bić się czy nie bić?

z Marią Sniegowają rozmawia Małgorzata Nocuń

Wielkość odnaleziona w przeszłości

Rosyjskie społeczeństwo funkcjonuje w ideologicznej próżni. Rozpadł się system radziecki, wraz z nim umarły tradycyjne wartości, na których zbudowane było imperium radzieckie. To sprawia, że brak nam dzisiaj korzeni.

Rafał Prostak

Kto ma problem z Trumpem?

Analiza głównych wątków dotychczasowej kampanii Trumpa pokazuje, że wzbierająca fala prawicowego populizmu, zalewająca kolejne państwa europejskie, uderzyła z całą mocą w stabilną demokrację amerykańską. Prawyborczy sukces ekscentrycznego i narcystycznego miliardera, który w swej megalomanii zamarzył o zostaniu kolejnym prezydentem USA, to dla wielu wyraźny sygnał, że amerykańska polityka znalazła się w głębokim kryzysie.

Janusz Poniewierski

Błogosławieni, którzy słuchają Słowa Bożego

Jako profesor uniwersytetu, ks. Chmiel był wolny od obowiązków duszpasterskich. Jednak czuł się przede wszystkim księdzem i nie zamierzał korzystać z pewnego rodzaju komfortu, jaki daje życie poza strukturą parafii. Dopóki pozwalało mu na to zdrowie – również na emeryturze – był więc do dyspozycji wiernych.

Józefa Hennelowa

Coraz bliżej albo coraz mniej

I tak podzielimy się w sposób, jaki zaczynamy oglądać dzisiaj coraz częściej, za każdym razem stwierdzając, że pęknięcie między nami sięga jak szczelina na Orlej Perci w Tatrach coraz głębszych przepaści.

Angelika Kuźniak

Ta, która tka

Kiedy umarł, nie rozumiałam, czym jest śmierć. Zapytałam mamę. Odpowiedziała tylko: „Trzeba być smutnym”. No to byłam, na zdjęciu widać to wyraźnie.

z Wojciechem Eichelbergerem rozmawia Dominika Kozłowska

Lepiej dać się zabić, niż zabić kogoś

Wszystkie wielkie religie i szkoły duchowe dążą do zharmonizowania tego, co się jawi jako praca wewnętrzna nad rozwojem świadomości wyznawców, z pracą zewnętrzną np. na rzecz społeczności czy świata. Ale wszystkie one podkreślają, że zaczynać trzeba od siebie, od pracy z własnym sercem i umysłem.

z Pawłem Boguszewskim rozmawia Karolina Głowacka

Moralność mózgu

Ogólny poziom agresji, lęku czy samokontroli być może zmienił się na zasadzie doboru naturalnego, w procesie „udomawiania człowieka przez człowieka”. Natomiast nie sądzę, żebyśmy mieli nowo wbudowane w mózg bezpieczniki moralne. Większe znaczenie mają proces socjalizacji i dobre warunki bytowe.

Steven Pinker

Coraz więcej spośród nas żyje w pokoju

Czy jesteśmy świadkami postępu w dziedzinie moralności? Odpowiedź na to pytanie nie powinna zależeć od naszego temperamentu.

John Gray

Steven Pinker myli się w sprawie przemocy i wojny

Istnieje wpływowa grupa wybitnych myślicieli, dla których przemoc jest objawem swego rodzaju zacofania. Przekonują nas oni, że w nowoczesnym świecie wojny praktycznie zanikły. Największe mocarstwa nie doświadczają konfliktów wewnętrznych ani nie mają najmniejszej ochoty wojować ze sobą nawzajem. Zamiast tego przewodzą rozwojowi demokracji, przyswajaniu oświeceniowych wartości oraz ekspansji dobrobytu – epoce postępu, jakiej świat dotąd nie zaznał.

Jacek Dukaj

Czy nadejście idei postępu było przejawem postępu?

Zrazu „postęp”, a tym bardziej „postęp moralny”, może się zdawać tematem publicystycznie niewinnym, bezpiecznie wyniesionym w filozoficzno-pięknoduchowskie rejony – akurat dla stu siedemnastu krakowskich intelektualistów i geriatrycznych lóż bezzębnej dziś warszawki. Lecz przyłóż ucho do piersi Molocha – tu, tu bije serce polityki. Otwórz mapy globalnej podświadomości – tędy przebiega linia frontu wojen kulturowych.