Miesięcznik Znak

nr742

Justyn Hunia

Tarantula, czyli Boba Dylana podróż na drugą stronę lustra

Ten szalony tekst należałoby wpisać w długi (kulminujący niestawieniem się na rozdanie Nobla) ciąg wolt i ucieczek Dylana, który jak diabeł święconej wody unika przyszpilenia, przyporządkowania, uwięzienia w zastygłej formule.

Przemysław Chudzik

Stan wojenny przygodą życia

Stan wojenny nie tylko był narodową tragedią, ale też skutecznie izolował Polskę od świata.

Dawid Matuszek

Jesteś zwycięzcą!

Marcin Polak ambitnie deklaruje, że praktycznym celem jego książki jest „wytrącenie czytelnika – i siebie samego – z notorycznej huśtawki między neurotyczną ucieczką przed bezkresem a wywoływaną przezeń egzystencjalną traumą”.

Dominika Kozłowska

Zwykli muzułmanie

Nawet gdyby możliwe było przeprowadzenie poprawnego dowodu na istnienie muzułmanów, których nie można utożsamić z wyznawcami religii przemocy, nie wpłynęłoby to zapewne na poglądy wielu obywateli Europy, którzy islam traktują jako z gruntu sprzeczny z zachodnim światopoglądem.

Katarzyna Kazimierowska

Ból jak członek rodziny

„Wrócił, a ona się dziwi, chociaż spodziewała się go latami, wrócił, jakby nigdy nie ustąpił, jakby nie przeżyła bez niego ani jednego dnia, miesiąca, roku, a przecież od tamtej chwili upłynęło dokładnie dziesięć lat”.

Ilona Klimek-Gabryś

Nieme bohaterki

Na świecie występuje ok. 7 tys. gatunków roślin jadalnych, tymczasem większość ludzi żywi się tylko 20 gatunkami, a wielu Afrykańczyków zmuszonych jest ograniczyć swoją dietę do co najwyżej dwóch: zboża w rodzaju orkiszu i mączystego, mdłego w smaku pochrzynu.

Janusz Poniewierski

Kobietę dzielną któż znajdzie…

Przypadkowi czytelnicy zarzucają czasem niektórym księgom pamiątkowym, że są za grube, zbyt specjalistyczne (i, co za tym idzie, trudne w lekturze) oraz interesujące dla niewielkiego tylko kręgu osób.

Eliza Kącka

Czytać, żeby żyć

Lektura Życia na poczytaniu Grzegorza Jankowicza prowokuje do szperania w księgozbiorze domowym za wykorzystanym w tytule cytatem z Flauberta. Gdzie to dialogowało, z czym? Oczywiście z Moją historią czytania Alberto Manguela.

Małgorzata Szumna

Komplety z tradycji

Gajcy żył 22 lata, Bereś na zrekonstruowanie jego losów i zrozumienie twórczości poświęcił już co najmniej ćwierć wieku.

Artur Madaliński

Daleko od pełni

W Alfabetach Claudio Magris powiada, że wielkimi pisarzami są ci, których kąt widzenia wynosi 360 stopni.

Andrzej Serafin

Kłopot z wiecznością

Uwiera nas wieczność, uwiera sama już tylko możliwość nieśmiertelności. Słowo to dźwięczy pustką, którą od dłuższego czasu próbujemy wypełnić, sprowadzić jego tajemniczy sens do czegoś znanego. „Życie wieczne to nie jest jakieś inne życie – to właśnie to życie, które żyjesz”, powiada Fryderyk Nietzsche. Tropem tym idzie Piotr Augustyniak, redukując nieśmiertelność do... śmiertelności.

Łukasz Garbal

Jak pisać o działaniach SB: lubelski wzór z Sèvres

W tomie Między oporem a lojalnością. Działania SB wobec KUL na przykładzie rozpracowania prof. Jerzego Kłoczowskiego Maciej Sobieraj umiejętnie odróżnia hipotezy od ocen, wskazuje miejsca wątpliwe, kierunki dalszych badań. Potrafi oddzielić swój udział jako świadka od innych źródeł. Zadziwia precyzyjnym stawianiem granic.

Michał Jędrzejek

Zaciekawienie i opór

Książka Marty Soniewickiej mogłaby nosić ten sam tytuł co znana praca Karla Jaspersa Nietzsche. Wprowadzenie do rozumienia jego filozofii. Mamy w niej bowiem do czynienia z ambitną próbą możliwie systematycznego i klarownego wykładu wszystkich głównych pojęć używanych przez niemieckiego myśliciela.

Jakub Muchowski

Czujesz? Coś tu z nami jest

Uczucie obecności niewidocznego Gumbrecht utożsamia z dużymi pokładami nerwowości oraz brutalności, wydawałoby się, stabilnych i spokojnych lat powojennych.

Maciej Pawlikowski

Kończ, mistrzu

Po przeczytaniu propozycji wydawnictwa Książkowe Klimaty Sztuka powieści nauczymy się dwóch rzeczy. Po pierwsze, jeśli chodzi o natchnienie, talent i rolę artysty, to nie ma żadnych zasad ani pewników. Sekret mistrzów pozostanie ukryty i niechaj przeklęci będą ci, którzy odważyli się po niego sięgnąć. Po drugie, z kobietami nie warto rozmawiać.

Maria Kobielska

„Czy ci to czegoś nie przypomina?”

Pamięć wielokierunkowa Michaela Rothberga to jedna z najważniejszych w ostatnich latach publikacji z zakresu intensywnie rozwijających się studiów nad pamięcią. Dla badaczek i badaczy to lektura obowiązkowa, zbiór wyrafinowanych analiz i interpretacji, zarazem rekonfigurujący najważniejsze pytania stawiane na tym polu. Co jednak najważniejsze, pytania Rothberga skierowane są do tych, którzy po prostu pamiętają, a więc są użytkownikami i współtwórcami kultury pamięci.

Anna Marchewka, Jerzy Illg, Jerzy Jarniewicz, Wojciech Bonowicz, Julia Fiedorczuk, Tomasz Z. Majkowski

Poezja to jest to coś do śpiewania

Porozmawiamy o tym, czym dzisiaj jest poezja i piosenka z tekstem, oraz odpowiemy na pytanie, jak rozszerzają się granice literackości. Dlaczego z takim oporem przyjmuje się, że literatura to już nie tylko drukowane książki, ale także scenariusze seriali, filmów, a literackość jest w wielu miejscach niskich? Dlaczego po przyznaniu Nagrody Nobla Bobowi Dylanowi wybuchła awantura? Wiele osób głośno powiedziało „nie” nagrodzie dla artysty rockowego, bo „to nie jest literatura” i „to nie jest poezja”. Jak Państwo się odnaleźliście w sytuacji wręcz osobistego sporu? – pyta Anna Marchewka.

Anna Marchewka

O co tyle hałasu, o co tyle zamieszania

Książka Bronki Nowickiej to opowieść o dorastaniu, dojrzewaniu, czyli o wychodzeniu z domu. Żeby jednak z niego wyjść, trzeba go opisać. Rodzinne, domowe zależności, które przedstawione są w kolejnych tekstach, odstają od sielskich wersji dzieciństwa. Trudno powiedzieć, czy mamy do czynienia z naprawdę „złym” domem, czy to wynik surowej, trzymającej się rzeczy perspektywy, przez którą wytracana jest wszelka „ładność”.

z Adamem Wareckim rozmawia Anna Mateja

Bezużyteczne rozkosze

Po co motylom różnobarwne skrzydła? Dla zmylenia przeciwnika, by ptak zaatakował skrzydła, a nie np. odwłok czy głowę? By upodobnić się do kwiatów i ukryć? Wydawać się może, że mamy do czynienia ze sterowaną ewolucją, tak nieprzypadkowe i przemyślane jest to, z czym obcuje się, badając motyle.

Diana Reiss

Antropomorfizm

Antropomorfizm traktować powinniśmy jako użyteczny model, prowadzący nas do zrozumienia i większego docenienia podobieństwa między innymi zwierzętami a nami.

Krzysztof Kornas

Algorytmy życia wewnętrznego

Ewolucyjne podobieństwa między ludźmi a innymi zwierzętami nie zachodzą wyłącznie „od szyi w dół”; uwzględniają także umysły, a w ich ramach – emocje.

Angelika Kuźniak

Miłość

W 2005 roku wzięli ślub. Oboje ponadosiemdziesięcioletni. Przyjęli podwójne nazwiska. Elwira Profé-Mackiewicz, Fortunat Mackiewicz-Profé. Wybudowali dla siebie dom. W miejscu gdzie wszystko się zaczęło.

Janusz Poniewierski

Ksiądz M.M.

W pogrzebie ks. Mieczysława Malińskiego mimo przejmującego zimna uczestniczyły tłumy. Ludzie przyszli mu podziękować – i złożyć świadectwo, że doznali od niego wiele dobra.

Józefa Hennelowa

Coraz bliżej albo coraz mniej

Jan Paweł II patronujący naszej epoce wiele razy dokonywał oceny przełomu epok i dzisiejszej perspektywy. Są w tej ocenie nuty bardzo surowe i pesymistyczne, a nawet nawołujące do sprzeciwu i odrzucenia.

Tadeusz Zatorski

Znak od Opatrzności

Trudno się oprzeć wrażeniu, że Świątynia Opatrzności Bożej stała się nie tyle wotum dziękczynnym, ile raczej pomnikiem Ecclesia triumphans, pieczęcią Instytucji pragnącej unaocznić swoją władzę nad państwem, społeczeństwem i jednostką, ich małość wobec jej potęgi.

z Wiktorią Sobczyk rozmawia Andrzej Muszyński

Wyciągnąć zło z gleby

Szacuje się, że bez użycia środków szkodnikobójczych plony spadłyby o 30%. Z ekonomicznego punktu widzenia nie można odmówić pestycydom pozytywnego wpływu na rozwój rolnictwa krajów borykających się z głodem. Indie, które wcześniej nie mogły się wyżywić, dzisiaj eksportują żywność. Czy cena dobrobytu jest jednak wystarczająca, jeżeli wziąć pod uwagę szkody, jakie pestycydy mogą wyrządzić rolnictwu i ludziom?

Damian Żuchowski, Błażej Popławski

Krew Papuasów

W państwie, w którym mieszka najwięcej muzułmanów na świecie, od ponad półwiecza trwa ludobójstwo, którego ofiarą pada mniejszość etniczna i religijna. A świat milczy, legitymizując tym samym politykę indonezyjskiej administracji wobec Papuasów.

Tadeusz Sławek

Chrystus, Piłat – nie bez reszty

Jezus zawiśnie na krzyżu, co w oczach śmiertelnych oznacza koniec marzeń o lepszym świecie. Piłat ustąpi przed tłumem i przebiegłością Sanhedrynu. Prawo przegrywa, bo nie dochodzi do wydania wyroku; klęskę ponosi też sprawiedliwość, gdyż morderca Barabasz zyskuje wolność, gdy ten, który uzdrawiał, cierpi straszną śmierć. Sąd i zbawienie, codzienność ludzkiego porządku i jej przyszły kres połączony z ostatecznym zwycięstwem dobra, rozmijają się bez nadziei spotkania.

Agata Łukomska

To spotkanie trwa nadal

„Cóż to jest prawda?” – zapytał sędzia, przerywając podsądnemu, który, zamiast odpowiadać na stawiane pytania, mówił o swoim nadprzyrodzonym posłannictwie. Czy Piłat rzeczywiście chciał się dowiedzieć, o jakiej prawdzie mówił Jezus? Czy też – jak często pisano – jego pytanie było wyrazem zniecierpliwienia, sarkastyczną reakcją światowca na naiwność prostaczka, który najwyraźniej wierzy w magiczną moc wielkich słów? Według relacji Piłat nie czekał na odpowiedź, nie otrzymał jej, i jako sędzia potępił człowieka, którego jako człowiek nie mógł albo nie chciał zrozumieć.

z Bogdanem Szlachtą rozmawia Mateusz Burzyk

Sprawiedliwość po grzechu

Rozstrzygnięcie wypracowane na Zachodzie wyraźnie rozdzielało dwie sfery: sacrum i profanum, częściowo podporządkowując tym, którzy wiodą ludzkość w kierunku zbawienia, tych, którzy mają dbać o zapewnienie pokoju doczesnego, czyli ziemskiej sprawiedliwości.

z Tomaszem Polakiem rozmawia Michał Jędrzejek, Rafał Zawisza

Nigdy się nie dowiemy, co zaszło między nimi

Giorgio Agamben ma rację co do niemożliwości „pogodzenia sprawiedliwości i zbawienia”. Zbawienie nie jest sprawiedliwe. Jest nie-sprawiedliwe. Ale przypominanie tego to ślepa uliczka, skoro ludzie wciąż chcą i jednego, i drugiego: sprawiedliwości i zbawienia.

Dominika Kozłowska

A jeśli sprawiedliwość nie jest z tego świata?

Twierdzenie, że żyjemy w epoce „postprawdy”, może rodzić optymizm.