Miesięcznik Znak

nr774

Ankieta: Harari pod lupą

O impresje z lektur Harariego poprosiliśmy specjalistów kilku dyscyplin badawczych: kognitywistyki, futurologii, religioznawstwa, historii i filozofii. Jakie są ich wnioski z lektur izraelskiego autora? Co spodobało się im w jego książkach, a co wywołało ich krytykę? Jak postrzegają Harariego?

Ula Pągowska

Znak o znakach: Kółko i kilka kresek

Każdy dzień (za pomocą smartphonowych aplikacji) zaczynam i kończę od rzucenia okiem na jeden, konkretny znak.

Wojciech Bonowicz

Moi, Mistrzowie: Agata Jabłońska

W debiutanckim tomie wierszy Agaty Jabłońskiej Raport wojenny (2017) najbardziej frapująca jest tonacja. Nie same umiejętności językowe (które doceniono, obsypując tom nagrodami), nie eksperymenty formalne (świadczące o tym, że jest to debiut autorki literacko bardzo świadomej), ale właśnie tonacja – szczególne połączenie niepokoju, złości i poczucia bezradności z postawą afirmatywną, odważną i zbuntowaną zarazem.

Bogumiła Motyl

Zwrot fantastyczny

Chęć bycia zrozumianym łączy ludzi, niezależnie od zainteresowań czy wieku. Pragną oni gdzieś przynależeć, chcą być akceptowani mimo swej ,,inności”. Taką przestrzeń wielu osobom zapewnia fandom, łączący fanów szeroko rozumianej fantastyki.

Agnieszka Dziedzic

Chiński inny świat

"Prowadzący umarłych" to zbiór 28 wywiadów, które z perspektywy władz chińskich – promujących propagandę sukcesu – w ogóle nie powinny się odbyć.

Ilona Klimek-Gabryś

Piękność Tatr

Wydanie przez Walerego Eljasza-Radzikowskiego "Ilustrowanego przewodnika do Tatr, Pienin i Szczawnic", pojawienie się Tytusa Chałubińskiego i powstanie Towarzystwa Tatrzańskiego – te trzy wydarzenia mające miejsce w okresie od 1870 do 1873 r. dały początek Zakopanemu jako miejscowości uzdrowiskowo-turystycznej.

Karolina Sałdecka

Homer, Stalin i powojenna Polska

Tytuł najnowszej powieści Markusa Zusaka w oryginale brzmi "Bridge of Clay". W języku angielskim słowo clay oznacza glinę, zaś jeden z głównych bohaterów, nastoletni Clayton Dunbar, postanawia wyruszyć w nieznane, by u boku tajemniczego Mordercy wybudować most.

Agnieszka Dziedzic

W to mi(t) graj

Najnowsza książka Ewy Jałochowskiej to zaproszenie do wspólnej międzypokoleniowej lektury. Dorosłych może zachęcić do nieszablonowego myślenia, a u dzieci zaszczepić szacunek dla odmienności.

Łukasz Garbal

Socjalista, bo patriota

Ludwik Cohn jest jedną z niesłusznie zapomnianych postaci polskiej historii. Wielkie słowa wdzięczności należą się zatem Przemysławowi Prekielowi wytrwale przypominającemu bohaterów naszej przeszłości (wcześniej np. Stanisława Dubois) – patriotów i socjalistów.

Krzysztof Wołodźko

Bieda na Niepodległości. O przegranych transformacji

"Kiedyś tu było życie…" to lektura obowiązkowa dla tych, którzy chcą zobaczyć III Rzeczpospolitą oczyma pracujących ubogich, przejść się szarymi nie tylko o zmroku ulicami poprzemysłowych miast, przyjrzeć się niebezpiecznej dla zdrowia i życia byłych górników plątaninie biedaszybów, zajrzeć do lichych stróżówek ochroniarzy za grosze pilnujących przez lata miejsc, gdzie budował się kapitalizm i powstały fortuny, z jakich dla pracujących ubogich skapywała przede wszystkim obojętność i pogarda tych, którym powiodło się lepiej.

Michał Przeperski

Metro jako źródło cierpień

Kolej podziemna zbudowana w Budapeszcie pod koniec XIX w. utwierdzała Madziarów w przekonaniu o potędze ich państwa. Ta, która od lat 30. XX w. powstała w Moskwie, fascynowała przepychem wnętrz i sprawnością projektantów. Natomiast ta budowana w Warszawie po II wojnie światowej długo pozostawała jedynie na papierze.

Ewa Drygalska

Koniec mitu Doliny Krzemowej?

Dwa lata temu Internet obiegła fala żartów z jednego z dostarczycieli usług przewozowych z rejonu Zatoki San Francisco. Konkurencyjny, w stosunku do znanych również z polskiego rynku alternatywnych taksówek, start-up ogłosił testy nowego, innowacyjnego pomysłu.

Michał Pospiszyl

Anarchista Carl Schmitt

"Nomos ziemi" podobnie jak większość prac Carla Schmitta powstaje jako filozoficzna odpowiedź na określoną sytuację historyczną. W wydanej w 1921 r. "Dyktaturze" Schmitt szuka sposobu na powstrzymanie rewolucji komunistycznej, w "Teologii politycznej" z roku 1922 bada źródła kryzysu demokracji liberalnej. Opublikowana w 1950 r. książka o nomosie powstaje w świecie zdominowanym przez trzy powiązane ze sobą zjawiska: wojnę, USA i kapitalizm.

Jan Tokarski

Ludzka miara cierpienia

Być może nasze rozumienie Boga jest błędne u samych założeń? Może mylimy się, przypisując Mu w naturalnym odruchu cechy, których sami nie posiadamy: wszechmoc, wszechwiedzę, doskonałość? Może ciąży nad naszą wyobraźnią grecka z ducha, tyleż przekonująca, co fałszywa, myśl o tym, że Bóg musi być nieskończony, musi być pełnią.

Aleksandra Grzemska

Wspólny pokój – wielogłos kobiet w poezji jidysz

Zarówno monografia "Kol isze", jak i antologia "Moja dzika koza" kładą nacisk na znaczenie ról genderowych (córki, panny na wydaniu, narzeczonej, żony, matki, aguny). Ważną funkcję pełnią nie tylko relacje matka–córka, ale także poetyckie relacje siostrzańskie, w których dialog między kobietami poetkami ma istotne znaczenie.

Dominika Słowik

Oślep

Powieściopisarka. Za swój debiut Atlas: Doppelganger otrzymała nominację do Nagrody Literackiej Gdynia. We wrześniu ukazała się jej druga książka Zimowla. Laureatka stypendium "Młoda Polska" i Stypendium Twórczego Miasta Kraków. Urodzona w Jaworznie, mieszka w Krakowie.

Filip Springer

Co myślą drzewa?

Lubi ten czas. Kiedy wiatr targający czubkami drzew zwiastuje ostateczny koniec lata. Gdy trzeba wyjąć z szafy nieprzemakalną kurtę, a każde wyjście z synem na placyk zabaw opóźnione jest gorączkowym poszukiwaniem czapki dla malca. Czapka znajduje się zawsze w zupełnie innym miejscu, niż się obaj spodziewają.

Janusz Poniewierski

Ogrody pamięci. Porównywano go do Żeromskiego

Roman Tomczyk miał „słuch” na otaczającą go rzeczywistość – i potrafił ją świetnie opisywać. Warto sięgnąć dziś po jego prozę. Twórczość ta jest bowiem zbyt dobra, żeby o niej zapomnieć.

Alicja Fijałkowska

Pakt z diabłem, czyli rzecz o „Operacji Kondor”

W 1992 r. na jednym z paragwajskich posterunków znaleziono dokumenty dotyczące „Operacji Kondor”, nazwane później „archiwami terroru”. Wyłaniają się z nich listy 50 tys. zamordowanych, 30 tys. zaginionych i 400 tys. aresztowanych, jednak mówi się, że ofiar mogło być znacznie więcej.

Marta Soniewicka

Zdecydowane „nie”

Zbiór poglądów przedstawiony przez Harariego sprowadza się do wniosku, iż żadnych sądów, włącznie z prezentowanymi przez niego, nie można uznać za prawdziwe, bo nasze myślenie, podejmowanie decyzji i nawet nasze „ja” są czystą fikcją.

Adrian Wesołowski

Tajemniczy strach, nieuzasadniony zachwyt

Po opublikowaniu swoich pierwszych bestsellerów: "Sapiens" oraz "Homo deus", Yuval Noah Harari stał się bodajże pierwszym historykiem globalnym celebrytą. Wydawałoby się, że powinienem przyklasnąć, widząc, jak Barack Obama i Bill Gates polecają książki kolegi po fachu. Trudno mi jednak zrobić to szczerze, skoro sukces ten znamionuje nie tylko odejście od metody historycznej, ale także porzucenie naukowego myślenia w ogóle.

Jakub Bohuszewicz

Religia i duchowość: fałszywy podział?

O tym, że zbieracko-łowieccy przodkowie pracowali krócej od nas, wiadomo od dawna, bardzo bym jednak chciał Harariego zapytać: co według niego robili w wolnym czasie? Rozmawiali z figowcami, karibu albo skałami, jak czytamy w "Homo deus"? Moim zdaniem te sugestie to za mało.

Aleksandra Przegalińska

Wyobraźni Lema tu brak

O ile mogę zachwycić się stylem książek Harariego, o tyle z pewnością nie jest to autor obdarzony taką wyobraźnią, by stworzyć oryginalną wizję przyszłości. Zamiast wielu scenariuszy jutra czytelnik otrzymuje od niego jedynie ekstrapolację teraźniejszości.

Mateusz Hohol

Kognitywista czyta „Homo deus”

W swojej narracji na temat przeszłości, teraźniejszości i przyszłości człowieka Harari chętnie odwołuje się do nauk o poznaniu: neuronauki, psychologii ewolucyjnej i sztucznej inteligencji. Nie udaje się mu jednak ustrzec nieścisłości: pomija kłopotliwe niuanse, "dowody" anegdotyczne traktuje na równi z wynikami eksperymentów, a co gorsza: interpretacje niekiedy bierze za fakty.

z Yuvalem Noahem Hararim rozmawia Steve Paulson

Zmartwieni o ludzkie dusze

Po raz pierwszy w historii nie mamy pojęcia, jak wyglądać będzie świat za 30 lat. Stoimy u progu rewolucji, która zmieni ludzkość na jej wieczną korzyść lub zatratę.

Yuval Noah Harari

Mit wolności

Powątpiewanie w wolną wolę to nic nowego. Toczyliśmy tę dyskusję już tysiąc razy. Nigdy wcześniej nie mieliśmy jednak technologii. A ona zmienia wszystko. Kwestie podnoszone w przeszłości przez filozofów dziś stają się praktycznymi problemami inżynierii i polityki. Filozofowie byli cierpliwi, ale inżynierowie, a już na pewno politycy, tacy nie są.

Mateusz Burzyk

Kim Pan jest, profesorze Harari?

Yuval Noah Harari w jednych kręgach uchodzi za poważnego intelektualistę, w innych za guru, który z podejrzaną łatwością objaśnia cały świat. Czy jeden człowiek może opanować tak wiele różnych dziedzin wiedzy i pisać na ich temat rzetelne książki?

z Bogdanem de Barbaro, Barbarą Chyrowicz SSpS, Markiem Krawczykiem i Piotrem Grzegorzem Nowakiem rozmawia Anna Mateja, Wojciech Bonowicz

Transplantacje. Czy jest się czego bać?

Czas zmienić nasze podejście do przeszczepiania narządów. Nie musimy traktować dawców pośmiertnych jak herosów, dokonujących nadludzkich czynów. Wręcz przeciwnie: jest to forma pomocy, której nie wypada odmówić.

Łukasz Kwiatek

Problemy z empatią

Krytykować empatię to tak, jakby rozpowiadać, że się jest przeciw małym kotkom. Intuicyjnie czujemy, że empatia jest czymś dobrym. Potwierdzają to zresztą liczne badania. Ale czy wystarczy ona, by – jak chcieliby niektórzy – rozwiązać wszystkie problemy świata?

Józefa Hennelowa

Coraz bliżej albo coraz mniej

Jest jesień wspominania tragicznych wydarzeń. Jest także poczucie obowiązku i głębokiej wdzięczności dla ludzi kiedyś heroicznych do ostatnich granic. Tak łatwo zapomnieć o wszystkim, czym nas obdarowali

Karol Kleczka

Papież Franciszek i jego wrogowie

Ataki skierowane przeciw papieżowi to przejaw starcia pomiędzy zwolennikami dwóch wizji Kościoła: tymi, którzy marzą o Kościele II Soboru Watykańskiego i tymi, którzy go odrzucają.